Prezident Shavkat Mirziyoyev boshqaruvining 3-yilida oltinni xorijga eksport qilish keskin oshayabdi.

Yetti oyda xorijga deyarli 3,5 milliard dollarlik oltin sotildi. [1].

Bu Ozodlik xabarining sarlavhasi.

Ozodlik xabari: “O’zbekiston iyul oyida avvalgi besh oydagidan ko’proq oltin sotdi. Davlat statistika qo’mitasining bildirishicha, 2019 yilning yanvaridan may oyigacha xorijga 1 milliard 200 million dollarlik oltin sotilgan edi. Iyul oyida esa sotilgan oltin miqdori 1 milliard 400 million dollarlik oltin sotgan.

Qiyoslash uchun aytish lozimki, 2018 yilning yanvaridan iyul oyigacha xorijga 1,5 milliard dollarlik oltin eksport qilingan edi.

Statistika qo’mitasi so’ggi besh yilda eksportda oltin hajmi 12,1 foizdan 31,8 foizga ko’tarilganini qayd etgan

Avvalroq O’zbekiston 2019 yilda 80 tonna oltin sotishni rejalashtirayotganini xabar qilingan edi. Bu esa 2018 yilga nisbatan 10 tonnaga ko’proqdir”. Ozodlik xabari tugadi.

Quyidagi ma’lumotlarga va hisoblashlarga e’tibor bering.

Gold price. 28.08.2019. oz. 1 ounce=1,540.70 .( https://goldprice.org/ ).

1 ounce=28.3495

1,540.70

+14.40

+0.94%

Gold price. 28.08.2019. oz. 1 ounce=1,540.70 .( https://goldprice.org/ ).

1 gram oltin=49,5 AQSH dollari.

1 kg oltin=49 500 AQSH dollari.

1 tonna oltin=49 500 000 AQSH dollari.

3,5 milliard AQSH dollari:3,5 000 000 000: 49 500 000=70 tonna.

1 AQSH dollari=8 100 o’zbek so’mi. 05.09.2017.

1 AQSH dollari=9 401,5 o’zbek so’mi. 28.08.2019.

O’zbekiston 2019 yilning 7 oyida 3,5 milliard AQSH dollari, yani 70 tonna oltinni xorijga sotgan. Mamlakat oltin zahirasi ( quyma oltin) 340 tonna ekanligini hisobga olsak bu juda ko’p.

Nega prezident Shavkat Mirziyoyev oltinni sotishga juda berilib ketyabdi?

Mamlakatda 2017 yilning 5 sentyabrida 1 AQSH dollari 8 100 so’m bo’lgan bo’lsa, bugungi kunda 9 400 so’m. Ayniqsa, avgust oyida 1 AQSH dollari 8 600 so’mdan 9 400 so’mgacha keskin ko’tarildi. O’zbek so’mi tinmay qadrsizlanayabdi, vatandoshlar qashshoqlashyabdi.

Bu qashshoqlashish O’zbekiston Jahon bankidan 3,3 milliard AQSH dollari qarz olganidan keyin, 1 milliard AQSH dollari miqdorida Londonda obligatsiyalar chiqarganidan keyin ro’y bermoqda.

O’zbekistonning tashqi qarzi 20 milliard AQSH dollariga yetib qoldi, yalpi ichki mahsulotning 25 foizidan 37 foizga ko’tarildi.

Mustaqillik yillarida mamlakatda minglab tonna oltin qazib olindi. Mamlakat iqtisodi hamon o’ta qoloq.

Mamlakatda korruptsiya darajasi juda yuqori bo’lgani uchun chet el investsiyasi kirib kelmayabdi. Prezident Shavkat Mirziyoyev vatandoshlarga iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik bermayabdi. Vatandoshlar ham na iqtisodiy na siyosiy erkinliklarni uyushib talab qilmayabdilar, kurashmayabdilar.

Kelajakda O’zbekistonning tashqi qarzi ko’payib ketib, mamlakat daromadini faqat tashqi qarzga to’lash bilan ovora bo’lib qolishi mumkin.

Masalan Pokiston tashqi qarzini to’lash uchun Saudiya Arabistoni, Xitoy va Jahon bankidan qarz so’rashga majbur bo’lmoqda.

O’zbekistonda davlat mulkchiligi hukmron. Korruptsiya gullab yashnayabdi. Iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi, siyosiy erkinlik ko’rsatkichi, korruptsiya ko’rsatkichi juda past va buning oqibatida O’zbekiston iqtisodi o’ta qoloq.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Dunyo mamlakatlari orasida 12 pog’onaga ko’tarilgan bo’lsada iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi atigi 1.8 ballga yaxshilangan bo’lib hamon iqtisodi ko’proq erkin bo’lmagan (Mostly Unfree) mamlakatlar qatorida.

Siyosiy erkinlik ko’rsatkichi bo’yicha O’zbekiston 9 ball bilan Tojikiston ( 9 ball ) darajasiga erishgan va albatta Shimoliy Koreadan ( 3 ball ), Turkmanistondan ( 2 ball ) ancha uzoqlashgan. Biroq, dunyoning eng erkin mamlakatlari Finlandiya ( 100 ball ), Norvegiya ( 100 ball ), Shvetsiyalardan ( 100 ball ) juda keyinda va hattoki Afg’oniston (27 ball), Erondan (18 ball) ham siyosiy erkinliklar bo’yicha orqada. [3].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonda korruptsiya ko’rsatkichi (Corruption Perceptibility Index) 2018-yilda 22 ball bilan dunyoning 180 mamlakati qatorida 157-o’rinni egallagan bo’lsa, 2019 – yilda 23 ball bilan 158 – o’rinni egalladi. O’zbekistonning korruptsiya ko’rsatkichi 1 ballga yaxshilangani bilan dunyoning boshqa mamlakatlarida korruptsiya ko’rsatkichi O’zbekistonga nisbatan ko’proq yaxshilangani uchun O’zbekiston 157 – o’rindan 158 – o’ringa tushib qolgan. [5].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

O’zbekistonning iqtisodiy ko’rsatkichlari dunyoning o’rtacha iqtisodiy ko’rsatkichlaridan 2 baravar kam bo’lsa, O’zbekistonning iqtisodini qoloq deyishimiz mumkin. Biroq, O’zbekistonning AJB YAIMsi dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan 7 baravardan ko’proq, O’zbekistonning AJB SOPsi dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan 2 baravardan ko’proq orqadaligini baralla o’ta iqtisodiy qoloq deyishga majbur bo’lamiz. [6,7].

2018-yilning dekabrida Xalqaro reyting agentliklari Fitch va Standard & Poor’slar O’zbekistonning AJB YAIMsi $1,200ga tengligini aniqlashgan edi. Bu ko’rsatkich bo’yicha olganda O’zbekistonning iqtisodiy ahvoli yanada ayanchliligi ayonlashadi. [8].

Oltin, uran,gaz va boshqa tabiiy boyliklarga boy, korruptsionerlarga ham boy, ammo xalqi qasgshoq O’zbekistonda, Navoiy viloyatida Uchquduq degan joy bor. Uchquduq “Yalla” guruhini dunyoga mashhur qildi yoki Uchquduqni “Yalla” gunyoga tanitdi desak ham mubolag’a bo’lmaydi.. Uchquduqda uran va oltin qazib olinadi. Dunyoga tanilgan,xushovoz xonanda Farruh Zokirov va “Yalla” guruhi ijrosida “Uchquduq” qo’shig’ini tinglang. [9].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

30-avgust, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Етти ойда хорижга деярли 3,5 миллиард долларлик олтин сотилди. 21.08.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30120454.html).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

9. Ялла – Учкудук (Yalla – Uchquduq). ( https://www.youtube.com/watch?v=bjsmhP0XZEc ).

Nega prezident Shavkat Mirziyoyev oshkoralik, demokratiya yo’q O’zbekistonda oshkoralik, demokratiya borday gapirib qoldi.

Ozodlikdan iqtibos: [1]. “Prezident Shavkat Mirziyoyev O’zbekiston mustaqilligining 28 yilligiga bag’ishlangan nutqida rahbarlarni oshkoralik sharoitida ishlashni o’rganish va har kuni o’qishga chaqirdi.

Prezident matbuot xizmati Mirziyoyevning nutqi matnini chop etdi.

Bugun zamon o’zgardi. Endi hammamiz erkinlik, ochiqlik, oshkoralik sharoitida ishlashga o’rganishimiz lozim. Barcha rivojlangan davlatlar, dunyo hamjamiyati shunday yashamoqda”, dedi jumladan prezident.

U mamlakat rahbarlarining davrning “keskin talablaridan orqada qolmaslik uchun” har kuni o’qib-o’rganishga chaqirdi.

“Bugun bir fikrni qat’iyat bilan ta’kidlash zarur, deb bilaman: O’zbekistondagi demokratik jarayonlar endi orqaga qaytmaydigan, muqarrar tus oldi”, deb ta’kidladi prezident.

Prezident bu bayonoti arafasida Ozodlik va boshqa qator Internet nashrlarida yoritilgan voqealar ortidan jiddiy siyosiy qarorlar qabul qildi.

Xususan, Qashqadaryo, Xorazm va Farg’ona viloyatlarida noqonuniy buzilishlar ortidan aholi noroziligi aks etgan maqolalar Ozodlikda yoritilgach, hukumat buzilishlarni muayyan muddatga to’xtatishga majbur bo’ldi.

Bundan tashqari, 31 avgust kungi bayram nutqida prezident shu yil dekabr oyida bo’lib o’tadigan mamlakat parlamenti va mahalliy kengashlarga saylovlarda chet eldan qaytayotgan yoshlarga o’rin berish kerakligini ta’kidladi.

“Bugungi kunda qancha-qancha bilimli, nufuzli xorijiy universitetlarda tahsil olgan, chet tillarni, zamonaviy boshqaruv usullarini yaxshi biladigan navqiron yoshlar hayotimizga kirib kelmoqda. Ular bizning umidimiz, ertangi kunimiz. Shuning uchun yoshlarga keng yo’l ochib berish, ehtiyoj va manfaatlarini ta’minlash, qobiliyat va iste’dodini ro’yobga chiqarish, hayotda o’z o’rnini topishiga yordam berish, ularga mas’ul lavozimlarni ishonib topshirish bundan buyon ham doimo e’tiborimiz markazida bo’ladi”, dedi Mirziyoyev.

Mirziyoyev nutqida mamlakatdagi huquqiy islohotlarni ham sanab o’tdi.

Ma’lum qilishicha, keyingi 3 yilda e’lon qilingan afv natijasida 4 mingga yaqin mahbus jazoni o’tash joylaridan ozod etilgan.

Qoraqalpog’istondagi Jasliq koloniyasini tugatish haqidagi qarorini esa “insonparvar siyosatning yana bir ifodasi”, deb baholandi”. Iqtibos tugadi.[1].

SSSRda Mixail Gorbachev KPSSning Bosh kotibi sifatida hokimiyatga kelishi bilan oshkoralik va qayta qurish siyosatini amalga oshira boshladi. Bu siyosat SSSRda katta siyosiy o’zgarishlarga olib keldi. SSSRda birinchi marta nisbatan erkin, demokratik saylovlar bo’lib o’tdi. O’sha paytlar O’zbekistonda Birlik Xalq Harakati va Erk demokratik partiyasi tuzildi, Orolni qutqarish qo’mitasi faoliyatining davomi o’laroq.

Marhum diktator Islom Karimov davrida ham joriy prezident Shavkat Mirziyoyev davrida ham O’zbekistonda haqiqiy oshkoralik bo’lgani yo’q.

To’g’ri prezident Shavkat Mirziyoyev boshqaruvidagi O’zbekistonda inson huquqlari va erkinliklarini oyoq osti qilinishi haqida ochiq, oshkora yozila, gapirila boshlandi. Masalan, majburiy mehnat, qiynoqlar, mulk daxlsizligi, hokimlarning, militsionerlarning zo’ravonligi va hokazo.

Lekin, bu oshkoralik prezident faoliyatini oshkora tanqid qilish darajasiga yetib borishiga yo’l qo’yilmayabdi. Muxolifatga yo’l berilmayabdi.

Aytmoqchimanki, marhum diktator Islom Karimov davrida 2005 yil, 13 maydagi Andijon qirg’ini va bolalar mehnati, majburiy mehnat tufayli O’zbekiston xalqaro sanktsiyalarga uchradi. Oqibatda, mamlakat iqtisodiyoti o’ta qoloq holda qolib ketdi.

Prezident Shavkat Mirziyoyev inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilmasdan, inson huquqlari vaziyatini abgor holatdan olib chiqmasdan mamlakat iqtisodini o’ta qoloq holatdan olib chiqa olmasligini tushungan ko’rinadi.

Albatta, Amerika ovozi muxbiri Navbahor Imomova va BBC muxbiri Pahlavon Sodiqqa va xalqaro inson huquqi tashkilotlariga, HRW vakili Stiv Sverdlovga mamlakatda faoliyat yuritishga izn berildi.

Prezident Shavkat Mirziyoyev Ozodlik, BBC, Amerika ovozi va boshqa web saytlarda, facebookda va bloggerlar tomonidan yoritilgan tanqidiy fikrlarga e’tibor beryabdi.

Albatta bu kabi “oshkoralik” Jahon bankidan 3,3 milliard AQSH dollari miqdorida qarz olinishi, Londonda 1 milliard AQSH dollari miqdorida obligatsiyalar chiqarilishi bilan bog’liq.

Ko’rinib turibdiki, O’zbekistondagi “oshkoralik” dunyoda erkin,demokratik, rivojlangan mamlakatlarning mavqei oshganidan, internetning rivojlanganidan, ijtimoiy tarmoqlarning, xususan facebook va youtubelar tufayli bloggerlarning faoliyati natijasidir.

2019 yilning dekabrida bo’ladigan parlament va mahalliy kengashlarga saylovlarida marhum diktator Islom Karimov davridagiday faqat 5 qo’g’irchoq partiyalar ishtirok etadi, muxolifatga yo’l yo’q. Demakki, O’zbekistonda siyosiy raqobatga, erkinlikka, demokratiyaga yo’l yo’q.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Umr o’tmoqda. O’zbekistonda na oshkoralik, na demokratiya, na iqtisodiy erkinlik, na siyosiy erkinlik bor. Xushovoz xonanda, taniqli san’atkor Fahriddin Umarov ijro etgan “Umr o’tmoqda” qo’shig’ini tamosha qiling, tinglang. [9].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

6-sentyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Мирзиёев: замон ўзгарди, ошкоралик шароитида ишлашга ўрганишимиз лозим (ВИДЕО). 01.09.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30140472.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

9. FAHRIDDIN UMAROV UMR O’TMOQDA. 22.06.2017. (https://www.youtube.com/watch?v=3ISOunZcGWw ).

O’zbekistonda, davlat mulki hukmron bo’lgan mamlakatda, korruptsiyaning gullab yashnayotganligiga quyidagi Ozodlikda chop qilingan maqola judayam ajoyib misol bo’la oladi. [1].

Ozodlikdan iqtibos: “Andijon viloyat, Izboskan tumanida kamida yetmish fermerga tuman hokimligi va “Agrobank” filiali rahbarlari tomonidan zararli hasharotlarni o‘ldirishda foydalaniladigan zahar sepuvchi uskuna bozordagidan ikki baravar qimmat – 26 million so‘mdan 36 foizlik kredit evaziga sotilgan.

Bu haqda Ozodlikka xabar qilgan ayrim fermerlar pasportlari bank bo‘limi rahbari tomonidan yig‘ib olinib¸ o‘z nomlariga agregat olish uchun bir yilga 26 million so‘mlik kredit rasmiylashtirilganini aytishdi.

5 sentabr kuni Ozodlik fermerlar shikoyati yuzasidan izoh olish uchun “Agrobank”ning Izboskan tuman bo‘limi rahbari Azizbek Jalolov bilan uning uyali telefoni orqali bog‘landi.

Jalolov Ozodlik savolini eshitgach, band ekanini aytib, keyinroq telefon qilishni so‘radi. Ammo, keyin ham bir kun o‘tib ham Jalolovga qayta bog‘lanib bo‘lmadi.

Ozodlik suhbatlashgan izboskanlik fermerlar ularni “Agrobank”ning Izboskan tumani rahbari “chuv tushirgan”i, oqibatda katta miqdorda qarzga botganliklarini aytishdi.

Ismi sir qolishini istagan izboskanlik fermerning Ozodlikka aytishicha, “Agrobank” bo‘limi rahbari ularga imtiyozli kredit berilishini va’da qilgan.

Ammo, ular 26 million so‘mlik kreditning birinchi to‘lov qog‘ozi kelganda¸ uning ustamasi 36 foizligidan xabar topganlar.

– Qip-qizil firibgarlik bo‘ldi. Jalolov “70ta zahar sepadigan apparat keldi, shuni 26 million so‘m narxda olinglar, 3 yilga 24 million so‘mdan uzib yuborishga beramiz” dedi. “Paxta, g‘alla qilib uch yilda uzib yuborasizlar” dedi. “Xo‘p” deb hujjatlarni rasmiylashtiridik. “Bu bo‘lmaydi, bittadan pasport nusxalari va ish haqi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni beringlar” dedi. Biz berdik. U esa hujjatlarni olib bizning nomimizga 26 million so‘mdan bir yilga 36 foizlik qilib mikrokredit urib qo‘yibdi. Apparat o‘zi bozorda 14 million so‘m turadi. O‘zining foydasini olivolib, bizni qarzga botirib qo‘ydi. 26 million so‘m ustiga 36 foiz. Bir yilga hisoblaganda 14 million so‘m turadigan agregat bizga 35 millionga tushyapti, – dedi izboskanlik fermer.

Agregat bozorda 14 million so‘m tursa fermerlarga uni bozordan olgan afzal emasmi edi? Bu savolga izboskanlik fermer shunday javob qildi:

– Uch yillik kredit deganiga sekin uzamiz deb o‘ylagan edik-da. Hozir tayyor pul bizda ham yo‘q-da. Lekin, bank rahbari bir yilga 36 foizlik kredit urib qo‘yibdi-da. Biz bunaqa foizda bir yilga deb o‘ylamagan edik-da. Bir so‘z bilan aytganda bank rahbari hokimlik bilan til biriktirib yetmishta fermerni chuv tushirdi. Muhtaram yurtboshimiz selektor yig‘ilishlarida fermerlarni qo‘llab-quvvatlash kerakligini takror-takror aytyapti, bu bankirlar fermerlani pullarini talon-toroj qilyapti.

Izboskan tuman hokimligining qishloq xo‘jalik masalalariga mas’ul mulozimi fermerlarni “Agrobank”dan kreditga agregat olishga hech kim majburlamaganini aytdi.

– Bilishimizcha, ularga bu agregatni hech kim majburlab sotmagan. O‘zlari shu narxga rozi bo‘lib olishgan. Lekin biz buni o‘rganib chiqyapmiz, agar bank tomonidan aldov yoki fitnakorlik bo‘lgan bo‘lsa aniqlab, chora ko‘riladi, – dedi hokimlik mulozimi.

Ayni sxema bo‘yicha o‘qituvchilarga noutbuk sotilgan

Asosiy vazifasi aholiga moliyaviy xizmat ko‘rsatish bo‘lgan “Agrobank”ning Izboskan filiali bundan oldin Xalq ta’limi bo‘limi rahbariyati bilan “til biriktirgan holda” o‘zlari olib kelgan noutbuklarni o‘qituvchilarga ikki baravar qimmatga “o‘tkazgani” haqida o‘qituvchilar Ozodlikka shikoyat qilgan edi.

“Agrobank”ning Izboskan filiali xalq ta’limi xodimlariga 3 million so‘mdan kredit berib¸ Lenovo noutbuklari oldirishdi. O‘z nomiga bunday kredit ochilganidan xabari yo‘q o‘qituvchilar ham ko‘p. Bank kompyuter sotadigan do‘kon emasku! Kredit so‘rab borganlar qolib¸ bunaqa kreditni umuman istamagan o‘qituvchilarga 3 milliondan berib¸ noutbuk sotishgan. Bankdagilarning o‘zlari bizga may oyidan beri tumanda 370 o‘qituvchiga shunday kredit berilganini aytdi”¸ deb xabar yuborgan edi izboskanlik o‘qituvchilardan biri 2 sentabr kuni Ozodlikka”. Iqtibos tugadi.

O’zbekistonda davlat mulkchiligi hukmronligiga barham berilmas ekan, mamlakat o’ta iqtisodiy qoloqlikdan chiqib ketishi dargumon. Mamlakatda xususiy banklar, davlat banklari o’rtasida sog’lom raqobat bo’lganida davlat banklari raqobatda albatta xususiy banklarga yutqazardi, hokimlar davlat banklari bilan korruptsion sxemalar orqali vatandoshlarni qaqshata olmasdilar.

Hozirgi paytda dunyoda ko’pchilikka ma’lum, 2× 2=4 bo’lganiday, davlat mulki hukmron bo’lgan jamiyatda iqtisodiy samaradorlik xususiy mulk hukmron bo’lgan xolatdan samarasi pastdir. Lekin, marhum diktator Islom Karimov ham joriy prezident Shavkat Mirziyoyev ham bundan bexabardir, nahotki?!

Korruptsiyaga qarshi kurashning eng samarali yo’li erkin, demokratik saylovlardir. Erkin, demokratik saylovlar o’tkazish uchun siyosiy raqobat bo’lishi kerak, so’z erkinligi, mustaqil sud tizimi bo’lishi kerak. Afsuski, O’zbekistonda marhum diktator Islom Karimov davrida muxolifat doim ta’qib, tayziqlarga duchor qilindi, so’z erkinligiga yo’l berilmadi, mustaqil sud tizimi yaratilmadi. Prezident Shavkat Mirziyoyev ham muxolifatga yo’l bermayabdi. So’z erkinligi va mustaqil sud tizimi yo’nalishi bo’yicha kosmetik islohotlar bilan cheklanilmoqda.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Taniqli, xushovoz xonanda Ahror Usmonov ijrosida “Ikki ko’z” qo’shig’ini tinglang, tamosha qiling. Qo’shiq xikmatli so’zlarga, maqollarga to’la. Lekin, bu xikmatlar, maqollarda oshkoralik, demokratiya, iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik, korruptsiya va erkin, demokratik saylovlar kabi iboralarni, so’zlarni uchratmaysiz. [9].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

13-sentyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Izboskanlik fermerlar: “Agrobank” 14 mlnlik agregatni aldab sotib, bizni chuv tushirdi. 05.09.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30148153.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

9. Ahror Usmonov – Ikki ko’z. 02.05.2016. ( https://www.youtube.com/watch?v=vkb_Qh3hkxU ).

O’zbekistondagi bank xodimlarining mijozlarga sifatli xizmat ko’rsatish emas, hokimlarning yugurdagiga aylanib qolganini quyidagi 2 dalil (fakt) yaqqol namoyon qiladi.

1- dalil.

Tadbirkor: banklar turli bahonalar bilan kredit berishdan bosh tortmoqda. [1].

Ozodlikdan iqtibos: “Andijon. “Andijon shahridan maktub yo’llamoqdaman. Tadbirkor Rustam Sodiqovman. Faoliyatimni kengaytirish uchun 24 sotix yer olganman. Shu yerga aylanma mablag’imdan 2 qavatli bino qurdim. Bu yerda aholiga maishiy xizmat ko’rsatuvchi xonalar, choyxona va mahalla guzari tashkil qilmoqchiman. Mablag’ yetishmaganidan bir necha bankka kredit so’rab murojaat qildim. Lekin banklar turli bahonalar bilan hujjatlarimni qaytarmoqda. Axir, prezidentimiz tadbirkorlarni har taraflama qo’llab-quvvatlash kerakligini aytmoqda-ku!

Viloyat hokimi o’tkazgan yig’ilishida shu masaladsa murojaat qilganman. Bank rahbariga murojaatimizni ijobiy hal qilish tayinlangan. Lekin haligacha natija yo’q. Banklar biz kabi kichik biznes sub’ektlariga kredit ajratmasa kimga kredit ajratadi?!”

(Bu xabar Ozodlikka 12 sentyabr kuni kelgan.)”. Iqtibos tugadi. [1].

2-dalil.

Buxoroda banklarning 551 xodimi uyma-uy yurib soliq yig‘moqda.

Ozodlikdan iqtibos: “Buxoro viloyat hokimining og‘zaki buyrug‘i bilan viloyatdagi aksar bank xodimlari shu kunlarda uyma-uy yurib¸ soliq yig‘moqda.

Bu haqda shaxsi sir qolishini so‘rab Ozodlikka xabar qilgan bank xodimlari fikricha¸ joriy hokimiyat ularni o‘z vakolatiga kirmaydigan ishlarga majburlash orqali bank tizimining “pachavasini chiqarmoqda”

Ozodlik bog‘langan ayrim bank rasmiylari bu xabarni mutlaq rad etishga uringan bo‘lsa¸ ayrimlari ayni kunlarda MFY¸ bank va MIB xodimlaridan tuzilgan sayyor guruhning uyma-uy yurib¸ soliq yig‘ayotganini tasdiqladi.

“Bank mijoz emas¸ hokimiyat va soliqchilar uchun xizmatchi bo‘lib qoldi”…

16 sentabr kuni Ozodlikka bog‘langan Buxorodagi Xalq banki¸ Milliy bank va Qishloqqurilishbank xodimlari¸ 5 sentabrdan buyon o‘z asosiy ishlari qolib¸ uyma-uy soliq yig‘ishga majburlanayotganini bildirdi:

“Biz bank xodimlari ertalab 9:00 dan 17:00 ga qadar soliq pulini terib yuribmiz. O‘z ishimizni qilolmayapmiz¸ mijozlarga hech qanday xizmat ko‘rsata olmayapmiz. Har kuni 2 marta svodka berishga majburlashayapti. Bank tizimining pachavasini chiqarib tashlashdi”.

Buxorolik bankirlar bilan suhbatlardan ayon bo‘lishicha¸ bank xodimlari viloyat¸ so‘ngra esa¸ tuman hokimlari bergan og‘zaki buyruq asosida uylarga kirib¸ mol-mulk va yer solig‘i yig‘moqda.

«Xar kuni kamida 25-30 ming yonimizdan xarajat qilamiz -yul kira va ovqatlanishga¸10-15 kilometrga boramiz. Soliq tushumlari uchun hech qanday rag‘batlantirish yoki ustama haq to‘lashmayapti. Aksincha¸ agar tushumni qilmasak¸ ishdan olamiz deya qo‘rqitishyapti. Kuniga har bir bankir 1 million so‘mdan kam bo‘lmagan soliq tushumi tushirib berishi kerak. Aks holda¸ hokimiyatdan haqorat eshitayapmiz»¸ deydi Xalq banki xodimlaridan biri.

Ozodlikka bog‘langan buxorolik bank xodimlari¸ suhbat paytida ham o‘zlarining uyma-uy yurganlari¸ hokimlik va soliq idorasiga «tekin hammollik»ning 5 oktabrdan avval tugamasligini aytishganini bildirdilar.

Ayni paytda¸ ular «Buxoro viloyatidagi MFYlarga biriktirilgan bank xodimlari to‘g‘risida» deb nomlangan ichki hujjat nusxasini Ozodlikka taqdim etdilar. Bu hujjatdan viloyatdagi 551 ta MFY uchun bir nafardan bank xodimi biriktirilgani va ularning har biriga «mol-mulk va yer solig‘i» undirishning rejasi topshirilgani ko‘riladi.

Hujjatda¸ Buxoro viloyati bo‘yicha 551 nafar bank xodimiga jami 316 910 nafar fuqarodan 40 milliard so‘m yer va molk-mulk solig‘i yig‘ish topshirilgan”.

Iqtibos tugadi. [2].

Yuqoridagi 2 dalil, bank xodimlarining mijozlarga sifatli xizmat ko’rsatuvchi emas, hokimlarning yugurdagiga aylanib qolganini ko’rsatsa, men oldingi

“O’zbekiston. Davlat mulki hukmron, korruptsiya gullab yashnayabdi. ( 2019).” maqolam va videoda banklarning hokimlar bilan kelishib, masalan Andijon viloyat, Izboskan tumanida kamida yetmish fermerga tuman hokimligi va “Agrobank” filiali rahbarlari tomonidan zararli hasharotlarni o‘ldirishda foydalaniladigan zahar sepuvchi uskuna bozordagidan ikki baravar qimmat – 26 million so‘mdan 36 foizlik kredit evaziga sotilgan. Bozorda 14 million so’m turadigan uskuna bir yilga foizlari bilan fermerlarga 35 million so’mga tushgan.

Ayni Agrobank”ning Izboskan filiali xalq ta’limi xodimlariga, 370 o’qituvchiga 3 million so‘mdan kredit berib¸ Lenovo noutbuklari oldirishgani va bu kredit summasi noutbuklarning bozordagi narxidan 2 baravar qimmatligi haqida aytilgan edi. [3].

Yuqorida keltirilgan dalillar yaqqol ko’rsatyabdiki, O’zbekistondagi banklarning faoliyati bozor iqtisodi talablariga mutlaqo javob bermaydi. Banklar o’rtasida sog’lom raqobat yo’q. Banklar faoliyati hokimlar izmiga bo’ysundirilgan.

Men oldingi maqola va videolarimda ta’kidlab o’tgan mulohozalarimni yana takrorlashga majburman.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[4].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[6].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [8,9].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [8,9].

Taniqli so’z ustasi, qiziqchi Iskandar Hamroqulovning “Uzuk taqish marosimlari” parchasini “Hayotiy hazillar nomli konsert dasturi 2019”dan. [11] tamosha qiling. O’zbeklarning erkin, demokratik jamiyat qurish fantaziyasiga emas, “Uzuk taqish marosimlari” fantaziyasiga qoyil qolasiz.

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

20-sentyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 1. АНДИЖОН – “Тадбиркор: банклар турли баҳоналар билан кредит беришдан бош тортмоқда”. 17.09.2019. (https://www.sizdantelegram.org/a/30168728.html ).

2. Buxoroda banklarning 551 xodimi uyma-uy yurib soliq yig‘moqda. 16.09.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30167326.html ).

3. Izboskanlik fermerlar: “Agrobank” 14 mlnlik agregatni aldab sotib, bizni chuv tushirdi. 05.09.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30148153.html ).

4. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

5. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

6. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

7.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

8. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

9. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

10. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

11. Iskandar Hamroqulov – Hayotiy hazillar nomli konsert dasturi 2019. 06.09.2019. ( https://www.youtube.com/watch?v=z21pdCKH7qY).

O’zbekistonda mustaqil sud tizimi yo’qligini tajribali advokat, sobiq tergovchi Sergey Mayorov Centre1. com ( Центр-1) web saytidagi maqolada batafsil asoslab bergan. [1].

Maqola BMTning inson huquqlari bo’yicha maxsus ma’ruzachisi Diyego Garsiya-Sayanning 19-25 sentyabr kunlari bo’lib o’tayotgan tashrifi kunlarida chop etildi. Diyego Garsiya-Sayan O’zbekistondagi sud tizimining qanchalik mustaqilligi va hokimiyatning bo’linish printsiplariga va xalqaro standartlarga qanchalik mos kelishini baholashga kelgan.

Maqolada mamlakatda mustaqil sud tizimi yo’qligini Sergey Mayorov 10 sabab bilan asoslagan.

Bular:

1.Dastlabki tergov paytida advokatning hibsga olingan himoyasidagi jabrlangan bilan ko’pincha uchrashishga yo’l qo’yilmasligi. Bu yo’l qo’ymaslik Davlat Xavfsizlik Xizmati va Bosh prokuratura tomonidan amalga oshiriladi.

2.Advokatning hibsdagi jabrlanuvchi bilan uchrashuvi Davlat Xavfsizlik Xizmatining xodimi ishtirokida bo’lib o’tadi. Qonun bo’yicha o’z himoyasidagi jabrlanuvchi bilan yakkama-yakka uchrashishi kerak.

3.Advokatlarning hibsdagi jabrlanuvchi bilan telefon orqali suhbatlari Maxsus xizmat xodimlari tomonidan maxsus ruxsat olinmasdan yashirincha eshitiladi yoki yozib olinadi.

4.Qolgan 6 ta punktlarda advokatlarning dastlabki tergov paytida tergovchilar tomonidan, sud paytida sudya tomonidan e’tiborsiz qoldirilishi, ko’pincha sudlarning DXX va Bosh prokuratura tashabbusi bilan jinoiy ishlar ko’pincha xavfsizlik nuqtai nazaridan, maxfiylik nuqtai nazaridan yopiq o’tkazilishi, ko’p jinoiy ishlarning maxfiy deb e’lon qilinishi advokatlarning ommaviy axborot vositalari, mahalliy va dunyo jamoatchiligiga hibsga olingan jabrlanuvchining huquqlarini oyoq osti qilinishi va unga nisbatan qonunga zid hatti-harakatlar to’g’risida ma’lumot berishga imkoniyat berilmasligi va hokazolardan iborat.

Yana maqolada Sergey Mayorovning sudyalarning mustaqil emasligi haqida 5 punktdan iborat fikri keltirilgan.

1.Sudyalar O’zbekiston respublikasi fuqarolari bo’lib, ular oliy ma’lumotli va ular tergov paytidagi barcha qonunlarning buzilishidan xabardor bo’lgan holda huquqni himoya qilish organlaridagi “qoidalar” bo’yicha faoliyat yuritishga majburdirlar. Ular o’z amalini saqlab qolish uchun sudyalar ayblovchi prokurorlarning ayblov pozitsiyasini ochiqdan-ochiq qo’llab-quvvatlaydilar va ma’qullaydilar. Sud tizimining mustaqil emasligi tuman sudlaridan to Oliy sudgacha tegishli.

2.Sudyalar ko’pincha sud hukmi o’qilmasdan oldin sud hukmi matnini, o’lchamini(razmer) va jazolash shaklini yuqoridagi amaldorlar va Maxsus xizmatlar bilan oldindan kelishib oladilar. Sergey Mayorovning aytishi bo’yicha bularni u kasbdosh advokatlardan va davlat amaldorlaridan bo’lgan o’zaro suhbatlardan bilib olgan.

Qolgan punktlarda sudyalarning dastlabki tergov xulosalarini chuqur o’rganmasdan, tekshirmasdan sud hukmini o’qishi, advokatlarning tergov paytida yo’l qo’yilgan qonunsizliklarni ochiqlaganida e’tiborga olmasligi va hokazolar haqida fikr yuritiladi. [1].

O’zbekistonda mustaqil sud tizimining bo’lishi vatandoshlarning toptalgan huquq va erkinliklarini qayta tiklanishiga, adolatning o’rnatilishiga va iqtisodiy farovonlikka olib kelar edi.

Darhaqiqat, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi juda past bo’lib, 53,3ga tengdir. Iqtisodiy ko’rsatkichning past bo’lishiga xukumatning halolligi (government integrity) 25 ball eng ko’p hissa qo’shgan bo’lsa, sud tizimining mustaqilligi (juditiary effishiency) 34 ball bilan ikkinchi eng ko’p hissani qo’shgan. Umuman olganda, qonun ustivorligi guruhi mulkning daxlsizligi (propriety rights) 50 ball bilan iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichining past bo’lishiga eng ko’p hissa qo’shgan guruhdir. [2].

Mustaqil sud tizimining shakllanishi mamlakatda vatandoshlarning 5 asosiy erkinliklarining tiklanishiga va pirovardida kuchli fuqaroviy jamiyatning yaratilishiga olib kelardi. [3].

Iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichining oshishi baquvvat o’rta sinfning shakllanishiga va siyosiy erkinlik ko’rsatkichining o’sishi kuchli fuqaroviy jamiyatning shakllanishigava olib kelardi.

Qaysi mamlakatda baquvvat o’rta sinf va kuchli fuqaroviy jamiyat shakllangan bo’lsa, u mamlakatda erkin, demokratik saylovlar o’tkazish uchun iqtisodiy va siyosiy asos poydevor yaratilgan bo’ladi. Erkin, demokratik saylovlar esa korruptsiya ko’rsatkichining keskin o’sishiga olib keladi.

Yuqori korruptsiya ko’rsatkichi esa, mamlakatning investitsion jozibadorligini keskin oshiradi. Investitsiyalarning mamlakatga kirib kelishi yangi ish o’rinlarining yaratilishiga, iqtisodning o’sishiga, farovonlikka olib keladi. O’zbekiston o’ta iqtisodiy qoloqlikdan, qashshoqlikdan qutuladi. [5,6,7,8].

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

27-sentyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Сергей Майоров: «В Узбекистане нет независимого суда…». 23.09.2019. (https://centre1.com/uzbekistan/sergej-majorov-v-uzbekistane-net-nezavisimogo-suda/ ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

O’zbekistonda soqollilar va hijoblilarga nisbatan hokimiyatning munosobati siyosiy tuzumning mohiyatini yaqqol ochib berdi. Tuzumning mohiyati Farg’ona viloyati hokimi Shuhrat G’aniyevning soqollilarga va hijoblilarga qanday qilib qarshi kurash usullarida yanada yaqqol ko’rindi.

Ozodlikdan iqtibos: [1]. “Farg‘ona hokimining viloyatda soqol va hijobga qarshi kurash buyicha keskin topshiriq bergani qayd etilgan audioyozuv Ozodlikka kelib tushdi.

38 minutlik audioni tahririyatga yo‘llagan manbalar uning shu kunlarda G‘aniyev tomonidan o‘tkazilgan selektor davomida yozib olinganini iddao qildi.

Majlis davomida ovozi Shuhrat G‘aniyevnikiga o‘xshash mulozim qo‘l ostidagilarni “ahmoq” deb so‘kib, buyruq va topshiriqlar berayotganini eshitish mumkin.

Hokim Shuhrat G‘aniyev o‘zining majlislarida qo‘pol chiqishlari bilan avval ham tanilgan, prezident Mirziyoyev tomonidan ogohlantirilgandi.

Tahririyatga kelib tushgan audioyozuvda majlisni olib borayotgan mulozim Farg‘ona viloyatidagi qator tumanlardan yig‘ilgan mas’ullardan hisob so‘raydi.

(Hozircha bu majlisning qachon va qaerda bo‘lgani haqida aniq ma’lumot yo‘q. Hokimlik bu boradagi savollarni ochiq qoldirdi)

Majlis mazmunidan asosiy e’tibor diniy targ‘ibot ishlari va umumiy o‘rta ta’limga qaratilganini tushunish mumkin.

Audioyozuvning ilk soniyalaridanoq mulozim jamoat joylarida “beo‘xshov soqol qo‘yib yurgan”lar masalasiga to‘xtaladi.

“… shularning 386 nafari soqol qo‘ygan, nomardlar.Tahlillar bo‘yicha bunaqa holatlar Qo‘qon, Farg‘ona, Marg‘ilon shaharlari, Buvayda, Farg‘ona tumanlarida beo‘xshov soqol qo‘yish hollari keng avj olgan. Bundan tashqari, xotin-qizlar orasida kiyinish – ro‘mol, hijob madaniyatiga rioya etmayotgan jami 851 nafar xotin-qiz aniqlanib, ular bilan tushuntirish ishlari olib borilib, 300 tasining tashqi qiyofasi va kiyinish madaniyatini o‘zgartirishga erishildi”, deydi Farg‘ona viloyati hokimi ekaniga ishonilgan ovoz egasi.

Mulozim, taqiqlangan diniy tashkilotlar targ‘iboti bilan shug‘ullangan 39 shaxs javobgarlikka tortilganini ma’lum qiladi.

Ayni paytda, turli davlat idoralarida namozxona ochish uchun qonunda jazo belgilanganini eslatadi.

Shahar va tumanlar bo‘yicha hisobotlardan parchalarni o‘qirkan, mulozim mas’ullarga yuzlanib, savol tashlaydi.

Vaqti-vaqti bilan qizishib, ularni “ahmoq” deb tahqirlaydi, sensirab yuboradi.

“Shuning uchun hurmatli hokimlar, eshitib olinglar: birortang agar majlis qilsang, men borsam, o‘sha kiyimda o‘tirgan ayol kishini ko‘rsam – mahalla raisimi u, o‘qituvchimi u, savdogarmi u, jamoatchimi u, deputatmi u – o‘sha ro‘molini olib, og‘zingga tiqib qo‘yaman!” deb baqiradi mulozim”. Iqtibos tugadi. [1].

Erkin, demokratik mamlakatlarda soqol qo’yish, qo’ymaslik, hijobda bo’lish va bo’lmaslik xar bir vatandoshning shaxsiy ishi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar bunday ishlarga aralashmaydilar, e’tiqod erkinligigi hurmat qilinadi.

O’zbekistonda esa mansabdorlarning soqol va hijob ishlari bilan shug’ullanishlari mamlakatda inson huquqlari va erkinliklarining hurmat qilinmasligini ko’rsatadi. Darhaqiqat, O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasining 13 va 18 moddalari qo’pol ravishda oyoq osti qilinyabdi: [2].

13-modda.

O‘zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi.

Demokratik huquq va erkinliklar Konstitutsiya va qonunlar bilan himoya qilinadi.

18-modda

O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar.

Imtiyozlar faqat qonun bilan belgilanib qo’yiladi hamda ijtimoiy adolat printsiplariga mos bo’lishi shart.

Dunyoning erkin,demokratik mamlakatlari fan, ta’lim, texnologiya,sanoat va iqtisodi rivojlangan mamlakatlardir. Bu mamlakatlar taraqqiyotga soqol va hijob uchun kurashib emas, iqtisodiy va siyosiy erkinliklar uchun kurashib erkin va demokratik saylovlar bilan hokimiyatni almashtirish, nazorat qilish darajasiga erishganlar.

O’zbekistonliklar esa ishsizlikdan, qashshoqlikdan, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy adolatsizlikdan mamlakatni tashlab chiqib Rossiya, Qozog’iston, Turkiya va boshqa mamlakatlardan ish izlamoqdalar yoki dunyoning erkin, demokratik va boy mamlakatlaridan siyosiy boshpana olmoqdalar.

Yana O’zbekistonda na iqtisodiy erkinlik bor, na siyosiy erkinlik bor, na erkin matbuot bor, na erkin internet bor, na muxolifatga yo’l bor, na mustaqil parlament, na mustaqil sud tizimi bor. Siyosiy tuzum o’rta asr xonliklari va SSSR davridagi qoloq siyosiy tuzumni eslatadi. Qoloq siyosiy tuzumda yana soqol va hijobga yo’l berilsa mamlakatning asl siyosiy basharasi zamonaviy emasligi dunyoga oshkor bo’lib qoladi.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[3].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[5].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [7,8].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [7,8].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

4-oktyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Viloyat hokimi “beo‘xshov soqol” qo‘ygan va ro‘mol o‘raganga qat’iy chora ko‘rishni buyurdi. 29.09.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30189992.html ).

2. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. (http://constitution.uz/oz/clause/index#section23 ).

3. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

4. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

5. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

6.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

7. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

8. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

9. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

Afsuski, O’zbekistonda majburiy mehnat muntazam (sistematik) qo’llanilmoqda.

Ozodlikdan iqtibos: [1]. “Ozodlikka 30 sentabr kuni O‘zbekistonning turli viloyatlaridan bir-biridan mustaqil holda kelgan xabar¸ surat va videolardan yuzlab IIV xodimining o‘z asosiy ishini qo‘yib¸ paxtakorlikka majburlanayotgani ko‘riladi.

Bunday videolardan birida paxtaga ketishi buyurilgan formali xodimlar o‘z zobitining “hozir favqulodda holat” degan gapiga “Boshliq¸ favqulodda holat bilan bu holatning farqi bor judayam”¸ deb e’tiroz bildiradi.

Shaxsi sir qolishini so‘rab gapirgan ichki ishlar tizimi xodimlaridan ayrimlari Toshkent shahar Bektemir tumanida joylashgan IIV xodimlari malakasini oshirish markaziga bir oylik o‘qishga kelganlarning ayni kunlarda Jizzaxda paxta terayotganini bildirsa¸ boshqalari Qashqadaryodagi profilaktika inspektorlariga 24 sentabrdan paxtaga yotarlik safarbarlik e’lon qilinganini aytdi.

IIV matbuot xizmati telefon raqamlariga kun davomida hech kim javob bermagani bois¸ vazirlikdan tizimdagi majburiy mehnatga oid shikoyatlarga munosabat so‘rashning imkoni bo‘lmadi.

Bir oyga malaka oshirishga kelib¸ ikki oylik paxtaga haydalish tahdidi

Ozodlik bilan 30 sentabr kuni gaplashgan IIV xodimlari¸ o‘zlarining turli viloyatlardan Toshkentning Bektemir tumanida joylashgan markazga malaka oshirishga kelganini bildirdi.

“Uch kun oldin yosh xodimlardan 300 tasi Jizzaxga ketdi. Ketganlar yaqinda ishga kirganlar¸ ularni 3 oyga chaqirishgan. Malakani endi paxtazorda oshirishadi. Katta xodimlardan 200 tachamiz¸ biz 1 oyga malaka oshirgani kelganmiz, ketishimizga 10 kun qolganda paxtaga yubormoqchi. Viloyatlardan¸ Qoraqalpog‘istondan o‘qishga deb kelgan odamni¸ to‘g‘ri dalaga haydayapti. Bunga na kiyim-kechagimiz¸ na pulimiz bor. Oilalarimiz kutyapti bizni viloyatlarda”¸ deydi Ozodlikka gapirgan IIV xodimlaridan biri”. Iqtibos tugadi. [1].

Men shuni eslatib o’tishni zarur deb topdim. O’zbekistonda bolalar mehnati, talabalarni, o’qituvchilarni, shifokorlarni paxta terimiga, majburiy mehnatga muntazam jalb qilishga barham berilgan. Bu juda quvonarli hol.

Biroq, yuqoridagi Ozodlikdan keltirilgan dalil, fakt shuni ko’rsatadiki mamlakatda hanuz vatandoshlar majburiy mehnatga muntazam jalb etilmoqda. Men buning 4 sababi bor deb hisoblayman:

1. Mamlakatda davlat mulki hukmronligi;

2. Tikka (vertikal) prezident hokimiyatining mavjudligi;

3. Ijro etuvchi, qonun chiqaruvchi, sud hokimiyatlarining ajratilmaganligi, teng maqomga ega emasligi;

4. Baquvvat o’rta sinf va kuchli fuqaroviy jamiyatning shakllanmaganligi.

Darhaqiqat, O’zbekistonda fermerlar yerning va hosilning egasi emas. Yer davlatniki, hokimlar xohlagan paytda shartnoma va qonunlarni oyoq osti qilgan holda fermerning yerini tortib olishi mumkin. Davlat hosilni, mahsulotni bozor narxidan past narxda sotib oladi.

Fermerlar, tadbirkorlar yerdan, mol mulkidan noqonuniy mahrum qilinganda sudga, davlat organlariga, fermerlar, tadbirkorlar uyushmasiga murojaat qilib toptalgan huquqlarini tiklay olmaydilar.

O’zbekistonda muxolifatga, erkin matbuotga, erkin internetga yo’l yo’q. Mamlakat vatandoshlarida huquqiy savodlilik,iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik uchun kurashish yo’q hisobi.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

11-oktyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Ichki ishlarning minglab xodimlari “favqulodda holat”da paxta termoqda (VIDEO). 30.09.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30191709.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

O’zbekistonda so’z erkinligi, ommaviy axborot vositalarining erkinligi qanchalik abgor holatda ekanligini quyidagi dalil (fakt) yaqqol namoyon qilyabdi.

Ozodlik maqolasi to’laligicha:[1].”O‘zbekiston siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayoti yangiliklarini yoritib kelayotgan togri.uz sayti faoliyati 14 oktabrda to‘xtatildi. Bu haqda Ozodlikka sayt jurnalisti Sardor Salim ma’lum qildi.

Biroq 14 oktabr kuni Toshkent vaqti bilan soat 17.00 da togri.uz sayti Pragada ochildi. Saytda shu kuni e’lon qilingan bir necha materialni, jumladan “QQSning ortiqcha summasini qaytarishning avtomatlashtirilgan tizimi yo‘lga qo‘yiladi” sarlavhasi ostidagi maqolani ko‘rish mumkin edi.

Sayt jurnalisti Sardor Salimning Ozodlikka aytishicha¸ 14 oktabr Toshkent vaqti bilan soat 13 dan keyin kontent yangilanmagan:

– Sayt maksimum yana ikki-uch soat texnik mavjud bo‘lib turadi. Lekin ijodiy jamoa 14 oktabr kuni peshindan keyin tarqaldi.

Suhbatdoshga ko‘ra sayt xodimlari 14 oktabr ertalab ham jurnalistik ish rejalarni muhokama qilgan va ular uchun yopilish qarori kutilmagan bo‘lgan:

– Bugun peshinda yopildik. Rasman sayt muassisining moliyaviy qiyinchiliklari sababli yopildi. Bugun ertalabdan maqolalar mundarijasini muhokama qildik.Yopilamiz degan gap yo‘q edi.

Saytning yetakchi jurnalistlaridan biri Xurshid Yo‘ldoshev o‘zining facebookdagi sahifasida “Togri.uz yahshi ishladi va yaxshi ishlagani uchun ham yopildi. Qish yaqin o‘rtoqlar” deb yozdi.

Nashr muassislariga yaqin manbaning aytishicha¸ Togri.uz sayti O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi tarafidan joriy yilning iyun oyida OAV sifatida ro‘yxatga olingan.

Suhbatdoshga ko‘ra, nashr egasi “True Press Network” MChJ rahbari Nodir Ibragimov 14 oktabr kuni taxririyatga kelib sayt moliyalashi to‘xtatilganini bildirgan.

Nashr muassislariga yaqin manbaning yana aytishicha¸ sayt so‘nggi kunlarda Toshkent hokimiyati¸ O‘zbekiston Moliya vazirligi va Markaziy bank e’tirozlariga nishon bo‘lgan. Shuningdek, saytda e’lon qilingan dori-darmonlar sifati haqidagi maqola Sog‘liqni saqlash vazirligi mulozimlari tarafidan asabiy kutib olingan.

Saytning yetakchi jurnalistlaridan biri Xurshid Yo‘ldoshev o‘zining facebookdagi sahifasida 2 oktabr kuni Togri.uz sahifasidan AOKA tarafidan bitta maqola olib tashlattirilgani haqida yozgan edi.

O‘sha maqola Rossiya Federatsiya Kengashi raisi Valentina Matvienko tashrifi haqida edi. Maqola oldirib tashlangani sabablari haqida Togri.uz sayti muassisligiga yaqin xodim aniq ma’lumot berishni istamadi va qisqa qilib “siyosiy sabab” deb qo‘ya qoldi.

Nashr jurnalistlaridan birining Ozodlikka bildirishicha, e’tiroz AOKA rahbari Komil Allamjonov tarafidan bildirilgan. E’tiroz maqolaga biriktirilgan rasmda prezidentning katta qizi Saida Mirziyoyeva qiyofasining “go‘zal” ko‘rinmagani bilan izohlangan.

Togri.uz sayti yopilishidan bir oy oldin – sentabrda Minbar.uz sayti ham moliyaviy sabablar bois yopilgan edi. Minbar.uz sayti yopilgani ortidan ushbu sayt asoschisi Sardor Salim Togri.uz nashriga ishga o‘tgan edi.

Togri.uz ijodiy jamoasi asosini o‘tgan yili yopilgan Turon24 axborot agentligining jurnalistlari tashkil qilgan edi.

“Qadim “Turon”(24) elimizda “Minbar”ga chiqib, “To‘g‘ri”sini gapiraversang yopilib ketasan” deya mutoyiba qildi yana bitta nashr bilan jilmayib xayrlashgan Sardor Salim

“Erkin so‘z” tajribasi

Ozodlik bilan suhbatlashgan Togri.uz sayti jurnalisti Sardor Salimga ko‘ra, Togri.uz nashri ijtimoiy-siyosiy muammolar va asosan iqtisod va moliya haqida xolis va rasmiy Toshkent nuqtai nazaridan masofalangan axborot berishga “harakat qilgan”.

Uning yana aytishicha¸ bu nashrning qisqa umri O‘zbekistonda “erkin so‘z yaratish borasida tajribalardan biri sifatida tarixda qoldi”.

P.S. Ushbu xabarni e’lon qilishdan oldin, Toshkent vaqti bilan soat 17.52 da Togri.uz uf ga yana bir marta kirmoqchi bo‘ldik. Bu gal sayt ochilmadi”. Ozodlik maqolasi tugadi. [1].

Togri.uz veb saytining yopilishi O’zbekistonda so’z erkinligi, ommaviy axborot vositalari erkinligi qadriyat sifatida yuqori o’rinlarda turmasligini ko’rsatadi. Davlat so’z erkinligini ochiqdan ochiq oyoq osti qilayabdi, repressivligini ko’rsatayabdi. O’zbek jamiyati uchun ham erkinlik, demokratiya printsiplari oliy qadriyat emas.

Togri.uz (To’g’ri.uz) veb saytining yopilishiga albatta, davlatning, prezident hokimiyatining asosiy, katta rol o’ynagani yaqqol ko’rinib turibdi. Komil Allamjonovning e’tirozi, Toshkent hokimiyati, O’zbekiston Moliya vazirligi, Sog’liqni saqlash vazirligi va Markaziy bank birgalikda, uyushib muvofiqlashtirilgan bosimlari Togri.uz veb sayti xodimlarining qarshiligisiz yopilishiga sabab bo’lgan.

Avvalambor, Togri.uz veb sayti sud qarori bilan yopilishi mumkin, qachonki O’zbekiston konstitutsiyasi va qonunlarini qo’pol ravishda buzib faoliyat olib borsa.

Veb sayt muassisining, xodimlarining hech qanday qarshiliksiz, prokurorga shikoyat yozmasdan, sudga murojaat qilmasdan, norozilik aktsiyasiz veb saytning yopishlari mamlakatda qonun ustivorligi hukm surmagan, huquqiy bo’lmagan jamiyatda yashayotganlarining yaqqol isbotidir.

Prezident Shavkat Mirziyoyevning 2 kishini ish bilan ta’minlagan tadbirkorni boshimda ko’tarib yuraman deb aytgan gaplari balandparvoz gaplar bo’lib chiqdi. Chunki, togri.uz ning 15 xodimi, ko’pchiligi oliy ma’lumotli jurnalistlar ishsiz qoldi, ular boshqa joydan ish izlashga majburdirlar.

O’zbekistonda barcha ommaviy axborot vositalari Toshkent cityning qurib bitkazilgan Kongress Hall,Hilton mehmonxonasi binolarini, parlament majlisini online namoyish etilganini, mamlakatdagi bo’lishi kutilayotgan “erkin va demokratik saylovlar” kampaniyasini yoritish bilan ovoradirlar. Biroq, togri.uz veb saytining yopilgani haqida og’ziga talqon solib olganlar.

Qisqasi,so’z erkinligiga, ommaviy axborot vositalari erkinligiga yo’l yo’q, siyosiy erkinlikka yo’l yo’q, erkin va demokratik saylovlarga yo’l yo’q. Demak, korruptsionerlarning pichog’i moy ustida bo’ladi. O’zbekistonning iqtisodi o’ta qoloqlikdan chiqib keta olmaydi.

O’zbekistonda muxolifatga, erkin matbuotga, erkin internetga yo’l yo’q. Mamlakat vatandoshlarida huquqiy savodlilik,iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik uchun kurashish yo’q hisobi.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

18-oktyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Togri.uz jurnalistlari: saytimiz yopildi, tongda ishga kelgan jamoa tushdan keyin tarqatildi. 14.10.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30216149.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

O’zbekistondagi yetakchi banklardan bo’lgan “Ipoteka-Bank ATIB”dagi korruptsiya ko’lamini ko’rib mamlakatning prezident Shavkat Mirziyoyev boshqaruvida o’ta iqtisodiy qoloq holatdan chiqib ketishiga menda juda katta shubha paydo bo’ldi.

Ozodlikdan iqtibos: [1]. “Ozodlikka O‘zbekiston Ipoteka-Bank ATIBda ishlayotgan bir guruh xodimlar nomidan kelgan maktubda, bankda bo‘layotgan o‘zgarishlar natijasida 1000dan ortiq ish o‘rni qisqartirilib, noroziliklarga sabab bo‘layotgani haqida yozilgan.

Matn tahrirsiz, imlosi va stilistikasi saqlangan holda berilmoqda.

Bank o‘z ish jarayoniga strategiyasi ishlab chiqilmagan, moddiy bazasi yaratilmagan, xodimlarning manfaatlari hisobga olinmagan yangilik kiritmoqchi bo‘ldi. Bu esa bankda xaosni keltirib chiqardi. Mingdan ortiq odam o‘z ish o‘rnidan ajrab qolish arafasida. Biz, bir guruh bank xodimi bu jarayonni analiz qilib, Ozodlikka yetkazishga qaror qildik.

Transformatsiya nima o‘zi?

2017 yil 7 sentabr kuni Bosh vazir A. Aripov tomonidan XMK va Ipoteka bank o‘rtasida hamkorlikni amalga oshirish rejasi tasdiqlangan bo‘lib, institutsional transformatsiya qilish, bank aksiyalarini sotish va hokazo vazifalar belgilangan. Shulardan 2017 yilning 20 sentabrida kelishuvga asosan institutsional transformatsiya uchun 425 000 AQSh dollari evaziga, keyinchalik 2018 yil 12 sentabrdagi kelishuvga ko‘ra 1 000 000 AQSh dollari miqdorida ko‘rsatilgan konsultatsion xizmatlar uchun haq to‘lashni ko‘zda tutuvchi shartnoma tuzilgan. Unga ko‘ra barcha xizmatlar 2019 yilning 31 dekabriga qadar ko‘rsatilishi va tanlab olingan pilot filialda tajriba sifatida sinash, muvaffaqiyatli chiqsa 2020 yilning boshidan qolgan filiallarda joriy etish belgilangan. Lekin…

Xalqaro Moliya Korporatsiyasi(XMK) bizga nima berdi?

Birma bir ko‘rib chiqaylik. 2018 yil 12 sentabrdagi kelishuvning Dopolnenie I bo‘limida jami 14 hil yo‘nalishda XMK ko‘mak berishi ishlab chiqilishida qatnashishi va xujjatlar bank kollegial organida tasdiqdan o‘tkazib filiallarga ijro uchun tushirilishi lozim edi. Bugungi kunda filiallarga mazkur hujjatlarning 30% ham rasmiy ravishda jo‘natilmagan, balki hali ishlab chiqilmaganlari ham bordur. Lekin shunga qaramay Pilot filial oxiriga yetmay transformatsiya jarayonlarini o‘zboshimchalik bilan boshlab yuborildi.

Asoslanmagan shtatlar qisqartirishlari amalga oshirildi

Xodimlarning ruhlantirish o‘rniga battar ruhan cho‘ktirishga qaratilgan ishlar olib borildi. Dasturiy ta’minotni joriy qilmay, ish yuklamalarini kamaytirmay, ish samaradorligini oshirmay qilingan bu pala-partish siyosat natijasida, filiallar topshiriqlarni bajara olmay seytnot holatiga tushib qoldi. Buni falajlanish deb atasa ham bo‘ladi. Bunga hali yana qaytamiz…

Bosh bankning yangi strukturasi, bloklar o‘rtasidagi jang

Barcha jonzotlarda kuzatilgani kabi insoniyatda ham yashash uchun kurash qonuni amal qiladi. Bosh bank strukturasi qayta tuzilishi va funksiyalar qayta taqsimlanishi, yangi vazifalarni qo‘shilishi og‘riqsiz o‘tadigan jarayon emas albatta. Shu jarayonni tartibli o‘tkazish bank Boshqaruvining asosiy vazifasi hisoblanadi. Bu jarayonlarga panja ortidan qaralishi natijasida anarxiya yuzaga keldi. Filiallarning masalalarini hal etishdan ko‘ra o‘zaro urush, hodim va mansab talashish kabi illatlar bolaladi. Natijada filiallarda Bosh bank bilan aloqador masalalar bo‘yicha mijozlarning ehtiyojini to‘liq qondira olmaslik holatlari ko‘paydi. Bosh bank va filial o‘rtasida o‘zaro hurmat, ishbilarmonlik muhitiga darz ketdi.

Filial kim va qaysi boshqarma bilan ishlay olmay xunobi oshdi. Telefonlarga yozilgan xatlarga reaksiya qilinmadi. Biznes bloki(Flagman) rahbariyatga yolchimaydi. Oyligi 2000$ lik xodimlar boshqarmasi boshlig‘i nima bilan shug‘ullanayapti bilmadik. Rais qaerga qarayapti? O‘zi bankni boshqarayaptimi yo‘qmi? Eshitishni biladimi?

Butun bank va filiallar falaj bo‘lib qold

Amalga oshmayotgan va orqaga ketishga sabab bo‘layotgan faktlar Transformatsiya jarayoni puxta ishlab chiqilmagani butun bosh bank va filiallarni falaj qilib qo‘ydi Yangi server kelsa hammasi yaxshi bo‘ladi, programma tez ishlaydi degan xom xayol ekan. 1,3 mln. dollarga kelgan server hech narsani tezlashtirmadi. Gap boshqa yoqda demak. Uzkard terminali, bankomatini olib bera oladigan mard yo‘q. Defitsit hisobiga(o‘rtacha har bir filialga 150-200 ta terminal) yangi mijoz jalb qilib bo‘lmayapti. Yana 3 oy kutish kerakka o‘hshaydi. Xizmat ko‘rsatish sifati yo‘qolganligi oqibatida yillar davomida xizmat ko‘rsatilgan mijozlarning e’tirozi o‘rinli va ketib qolishiga asosiy sababdir.

Kreditlash 25 sentabrdan deyarli barchasi yopib qo‘yilgan. Mikroqarz to‘htatilgan. O‘ylanmay juda ko‘p noto‘g‘ri qarorlar qabul qilinyapti. Kreditni markazlashtirish siyosati olib borilib, kreditlash faqat Bosh bank orqali amalga oshirilmoqda, bu PQ-3620 qarorga mutlaqo zid. Hodimlar o‘rtasida muhit ayanchli ahvolda, bir komanda bo‘lib ishlash yo‘q, faqat rais olib kelgan odamlar va eski ipoteka bank hodimlari 2 ta frontga ajralib olishgan. Rais vaziyatni faqat tomoshabin sifatida kuzatish bilan ovora.

Pilot haqida bir og‘iz so‘z

Pilot sifatida Toshkent shaharning Yunusobod filiali tanlandi. Umrida filialda ishlab ko‘rmagan, past balandini tushunmaydigan bosh bank hodimlaridan iborat guruh filialda o‘zi hohlagan og‘zaki topshiriqlarni berar, ertasi kuni boshqasi kelib buni nega bunday bajarayapsan deb urushib o‘zini yo‘liga solar, kunlar shu zaylda o‘tib borar edi. Chunki aniq tasdiqlangan rasmiy hujjat yo‘q edi. Bu bank Boshqaruvining katta hatolari sifatida tarixdan joy olsa kerak. Bora bora har hil topshiriqlardan filial hodimlari ma’nan, ruhan charchab aytilgan topshiriqlarni bajarmay qo‘yishdi. Qo‘ychivon ko‘paydiyu qo‘ylar harom o‘ldi. Bizga ma’lumki, biron loyihani amalga oshirishda hatolikka yo‘l qo‘yilsa qaysi bosqichida aniqlanishiga qarab harajatlar ko‘lamiga baho beriladi. Agar loyihalashtirish bosqichida aniqlansa 1% harajatga tushiladi. Agar loyihani sinash jarayonida(razrabotka) aniqlansa 10% harajatga tushiladi. Agar joriy qilish(vnedrenie) jarayonida aniqlansa 100% harajatga tushilishi iqtisodiy adabiyotlardan ma’lum.

Demak, Yunusobod filialida to‘g‘irlanmagan kamchilik qolgan barcha 38 ta filialga joriy etila boshlandi. Buni “meva”sini ko‘ryapmiz. RMO guruhi rahbari Farrux kuyunib aytganda ko‘pchilik e’tibor bermagan bunga. Bu boshqaruvning navbatdagi hatosi. Poydevor bu dasturiy ta’minot. Shu asosga qurilmas ekan bu tizim ishlamaydi. Ish samaradorligiga erishilmay qilingan qisqartirishlar bugun bizga kerak deb olib qolgan xodimlarimiz zimmasiga tushgan. Uni hech kim bu ishlardan ozod qilgan emas. O‘qitish muammosi. Bu eng muhim jarayon. Agar tasdiqlangan xujjatlar hayotiy bo‘lsa.

Tankalariga ishonadigan vallomatlar bankni orqaga tortayapti

Ammo Xukumat tomonidan imzolangan Halqaro Moliya Korporatsiyasi bn imzolangan va berilgan vazifalarga tizimni yo‘lga qo‘ymasdan 1000dan ortiq xodimlarni sokrashcheniya qilib bank tizimini uzgartiraman deb mijozlarni sarsongarchilikka va noqulay xizmat ko‘rsatishga olib kelish degani emas. Yoki bu Xalqaro Moliya Korporatsiyasi tomonidan berilgan topshiriqmikan? 3 yil davomida o‘zi nima qildi XMK? Birinchi odamlarni ko‘chada qoldirib, O‘zbekistonda ishsizlarni sonini oshirishmikan, bank tizimini o‘zgartiraman deb Xaos yaratib bor tizimni xam ichidan parchalashmikan ularni niyati. Balkim Bizning rahbarlarimiz xaliyam o‘zini ko‘rsatish maqsadida sochini olib kel desa boshi bilan olib kelishyaptimikan. Pastni ko‘rgan, oddiy xodimni dardini eshitadi. Ammo Ipoteka bank rahbarlari bunaqa emas. Osmondan tushgan, dunyoni suv bossa to‘pig‘iga chiqmaydigan, orqasidagi Prezident apparatidan tankalariga ishonadigan vallomatlar bankni orqaga tortayapti. O‘zini o‘rinbosarlarini boshqa o‘rinbosari orqali gapini eshitadigan rahbar Ipotekabankni tizimini sekinlatib emas ishni butunlay to‘xtatib qo‘ydi. Ish tizimi yurmayapti, barcha yo‘nalishlar bo‘yicha muammolar yetarlik va xal qiladigan odamni o‘zi yo‘q.

Xodimlarni sokrashcheniya qilganlik oqibatida, qolgan xodimlar ish xajmi ko‘payganligi tufayli soat 18dan keyin xam qolib ishlashga majbur, optimizatsiya jarayoni filiallarda boshlanganligi uchun xodimlar yetishmovchiligi va ularni yangi tizimda ishlashni o‘rgatish bo‘yicha qo‘shimcha to‘lovsiz majburiy xolda shanba va yakshanba kunlari seminarlar, o‘quv treninglar qilgan xolga jalb qilinmoqda”. Iqtibos tugadi. [1].

1. Bu faktdan menda bu ketishda O’zbekistonning kelajagi nima bo’ladi? Diktator, qonxo’r Islom Karimovning 27 yillik boshqaruvida mamlakatda Jasliq qamoqxonasi qurilgandi, faoliyat ko’rsatgandi, Andijon qirg’ini ro’y bergandi,Gulnora Karimova va Lola Karimova-Tillayevalar milliardlab pullarni o’marishgandi, korruptsiya, zo’ravonlik gullab yashnagandi. Endichiu bu yog’i nima bo’ladi, yana korruptsiya gullab yashnaydimi, zo’ravonliklar davom etradimi?

2. XVJ prezident Shavkat Mirziyoyevning soxta ayblar bilan qamalgan inson huquqi himoyachilarini, mustaqil jurnalistlarni, siyosiy faollarni ozod qilganini, majburiy mehnatni keskin kamaytirganini, erkin valyuta almashtirishni yo’lga qo’yganini, qo’shni mamlakatlar bilan siyosiy,iqtisodiy, madaniy aloqalarni yaxshilaganini hisobga olib 3,3 milliard AQSH dollarida imtiyozli qarz bergandi. O’zbekiston Londonda 1 milliard AQSH dollarida yevroobligatsiyalar chiqargandi. Xitoydan $8 milliard qarz olgandi, lekin bu Xitoydan olingan qarzning inson huquqlari ahvolining yaxshilanishiga aloqasi yo’q.

3. Korruptsiyaga qarshi kurashning eng samarali yo’li erkin, demokratik saylovlardir.

4. Lekin, O’zbekistonda davlat mulki hukmron. Banklarning aksariyat ko’pchiligi davlatniki. Banklar o’rtasida raqobat yo’q.

5. Mamlakatda diktator Islom Karimov davridagiday so’z erkinligiga, ommaviy axborot vositalari erkinligiga, erkin internetga, muxolifatga yo’l yo’q.

Baquvvat o’rta sinf, kuchli fuqaroviy jamiyat shakllanishi uchun, iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik yo’q.

Bunday sharoitda mamlakatda erkin, demokratik saylovlar mutlaqo o’tkazib bo’lmaydi.

6. O’zbekistonda davlat mulkchiligi hukmron. Korruptsiya gullab yashnayabdi. Iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi, siyosiy erkinlik ko’rsatkichi, korruptsiya ko’rsatkichi juda past va buning oqibatida O’zbekiston iqtisodi o’ta qoloq.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

25-oktyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Ipoteka-Bankning noto‘g‘ri tajribasi mingdan ortiq xodimning ishdan ketishiga sabab bo‘ldi. 20.10.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30226518.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

O’zbekistonda korruptsiyaning qishloq xo’jaligi mashinasozligining rivojlanishiga qanchalik to’sqinlik qilayotganini quyidagi Ozodlikning maqolasidan bilib olish mumkin. [1].

Ozodlik maqolasi: “Bugungi kunda O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash darajasi 1990- yillar boshidagi ko‘rsatkichdan bir nechi barobar ortda qolmoqda. Bir vaqtlar yetishtirilgan paxtaning 2,5-3 mln. tonnasini mashinalarda tergan davlat byudjet tashkilotlarining majburiy mehnati kabi dashnomlar ostida qolmoqda.

Vaziyatning bu tasviri Ozodlikka o‘zbekistonlik bir mutaxassisdan kelgan maqoladan olindi. Saytxonlarimiz uchun anonim qolishni istagan muallifning maqolasini OzodMaktub ruknida berishga qaror qildik.

Maqola muallifning imlosi va stilistikasi saqlangan holda, lekin ba’zi qisqartishlar bilan berilmoqda. Maqolaning qisqartirilgan jumla va abzatslari konkret amaldorlarning korrupsiyalashganiga oid iddaolar edi.

Maqolani o‘qing:

***

O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligini mashinsozligining o‘tmishi, buguni va kelajagi

O‘zbekiston sobiq SSSR davrida O‘rta Osiyoda sanoati rivojlangan davlatlardan biri edi. Jumladan, 17 ta yirik qishloq xo‘jalik mashinisozligi korxonalari mavjud bo‘lib, bu yerda asosan paxtachilikda ishlatiladigan turli rusumdagi qishloq xo‘jalik texnikalari ishlab chiqarilgan, SSSR tarkibidagi respublikalarga yetkazib berish bilan birga 32 ta xorijiy davlatlarga eksport qilingan.

Bugungi kunda O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash darajasi 1990 yillar boshidagi ko‘rsatkichdan bir nechi barobar ortda qolmoqda. Bir vaqtlar yetishtirilgan paxtaning 2,5-3 mln. tonnasini mashinalarda tergan davlat byudjet tashkilotlarining majburiy mehnati kabi dashnomlar ostida qolmoqda.

Xo‘sh buning sabablari nimada? Albatta aytilsa, muhokama qilinsa, sabablar talaygina. Biroq asosiy sabab, O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi mashinsozligini boshqargan rahbarlarning noto‘g‘ri siyosati, o‘z manfaatini mamlakatni xalq, davlat manfaatlaridan ustun qo‘yishi oqibatida bugungi kunlarga yetib keldi.

Mustaqillik yillarining boshidan qishloq xo‘jalik mashinasozlik korxonalari birlashtirilib, “O‘zselxozmashxolding” kompaniyasi tashkil etildi va R. Matchonov rahbarlik qildi. 1995-1996 yillarda AQSh bilan savdo-iqtisodiy aloqalar rivojlanishi bilan respublikaga Keys rusumidagi traktor, g‘alla o‘rish kombayni hamda payta terish mashinalarini olib kirishga bel bog‘landi. Jumladan R. Matchonov o‘sha davrdagi Prezident maslahatchilari T.Alimov, I. Jo‘rabekovlar bilan birga respublikada shirkat xo‘jaliklarida mavjud T-4 (Altay) traktorlari hamda paxta terish mashinalarini yoppasiga metallomga majburlab topshirtirdi.

Shundan keyin, O‘zbekistonda mavjud zavodlarni “o‘ldirish”, ko‘proq chet eldan texnika olib kelish bo‘yicha “Bosh reja” ishlab chiqilgan va bosqichma-bosqich amalga oshirilgan. Bunda o‘sha davrning bosh vaziri O‘.Sultonovning ham hissasi bor.

Bosh vazir almashib, Sh. Mirziyoyev hukumat tepasiga kelgach, qishloq xo‘jalik mashinasozligini rivojlantirishga harakat qildi. Ammo zavodlar to‘liq bankrot holatga keltirilgan edi. Lekin R. Matchonov bu Bosh vazirni ham 5 yillik, 10 yillik zavodlarni rivojlantirish konsepsiyasi va boshqa bir qancha ichi havo bilan to‘ldirilgan xujjatlar bilan aldab keldi, zavodlarni mahalliy ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yaman deb mln.lab dollarlarni olib, talon-taroj qildi. Yakuniy natija “0” ligicha qolaverdi. Chunki bular, g‘ildirakni teskari aylanishga moslab qo‘ygan edilar.

Undan keyin bu tizimni rivojlantirish Bosh vazir o‘rinbosari U. Roziqulov zimmasiga yuklatildi. U. Roziqulov ham bir qator xujjatlar qildi, ammo o‘zi mutaxassis emasligi, yonida “o‘g‘ri” mutaxassislar maslahatchi bo‘lganligidan, qishloq xo‘jalik texnikalari ishlab chiqarishni “pul” ishlaydigan kanalga aylantirdilar. Dunyo markasi bo‘lgan firma va kompaniyalar bilan o‘zlarini manfaatlari yo‘lida muzokoralar o‘tkazishdi.

O‘zbekiston bugungi kunga qadar “Keys” va “Nyu-xolland” markali texnikalardan 2 mlrd. dollardan ortiq texnika va ehtiyot qism oldi. Agar olingan texnikalar summasidan 10 foizi respublikaga qayta investitsiya bo‘lib kirganda ham, bugun kamida 200 mln. AQSh dollariga teng korxona barpo bo‘lgan bo‘lar edi. Umumiy holda dunyo miqyosida savdodagi yordami uchun beriladigan “besh foiz”lik bonusni olgan janoblar, o‘zlarini pullarini sanash bilan ovora bo‘ldi.

Saidabbos Saidaminov rahbarligida respublikada tashkil etilgan “O‘zKeystraktor”, “O‘zKeysmash”, O‘zKeysservis” qo‘shma korxonalarini yig‘indisi 10 mln. AQSh dollariga bormaydi. Bu korxonalar nomiga, faqat 4 dona bolt qotirishga mo‘ljallab qurilgan, 5 dona ham emas.

Chet eldan texnika keltirib sotishni tashkil etuvchi guruh I. Karimov davri nixoyalab, yangi davr boshlanganda, yangi Prezidentga maqtab-maqtab sobiq “O‘zselxozmashlizing” kompaniyasini bir necha yil boshqargan N. Otajonovni “O‘zagrotexsanoatxolding” raisligiga keltirishdi.

N. Otajonov, xoldingga rais bo‘lgach S. Saidaminov, uning yordamchisi M. Boyquvatovni, Matchonovni jiyanini tegishli joylarga joylashtirdi.

N. Otajonov davrida shunday ham boshqa davlatlarga nisbatan qimmat bo‘lgan texnikalar yanada qimmatlashdi. Chunki, barcha imkoniyat va imtiyozlar unga berilgan edi. Oddiygina qo‘shni davlatlarda shu rusumdagi sotilayotgan texnikalardan respublikada go‘yoki mahalliytslashgan texnikalar 35-50 foizgacha qimmat edi. Bu bilan qishloq xo‘jaligini qanday qilib rivojlantirish, fermerni qanday qilib boy qilish mumkin?

2017 yil dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qishloq xo‘jalik xodimlari kuniga bag‘ishlangan katta yig‘ilishda, yangi texnikalar yetkazib berishni oshirish bo‘yicha to‘xtalib o‘tgani N.Otajonovga ayni muddao bo‘ldi. U darxol Prezidentning 3459-sonli qarorini va izidan 3712-sonli qarorini tayyorladi. Prezidentga nima deb hisobot bergani noma’lum, lekin keyingi xarakatlari amalda o‘ziga yaxshigina daromad keltirishni o‘ylanini ko‘rsatdi. Prezident 2018 yil yanvar oyida 200 mln. AQSh dollariga teng miqdorda mablag‘ ajratishga ko‘rsatma berdi.

N. Otajonov mazkur qarorlar chiqishidan oldin S. Saidaminov bilan “O‘zagrotexsanoatxolding” kompaniyasi narxlarni darxol oshirdi, qarorga bir nechi yillardan buyon “shapka”si olingan lekin xech kim olmayotgan texnikalarni ro‘yxatini kiritib oldi va Prezident bergan pullarga olinishi mumkin bo‘lgan 10 ming dona texnika, texnikalarni narxlarni oshgani hisobiga 6 ming donaga tushdi.

Bu orada N. Otajonov Prezident Administratsiyasiga o‘tkazilib, o‘rniga M. Karimov xolding raisligiga keltirildi. U darxol S.Saidaminovni bo‘shatdi, yangi xodimlar ola boshladi.

N. Otajonov darxol oraga kirdi va S. Saidaminovni Mudofaa sanoati qo‘mitasiga birinchi o‘rinbosar qilib o‘tkazishga erishdi.

O‘zbekistonda fermerlarga 20 ming AQSh dollaridan sotilayotgan “Lemken” plug Rossiyada 9 ming AQSh dollraridan sotilmoqda. Shu kabi Koreyada 14 ming dollardan sotilayotgan “LS” traktori 35 ming AQSh dollaridan, Turkiyada 6 ming AQSh dollari sotilayotgan pnevmatik seyalka 15 ming AQSh dollaridan, Qozog‘istonda 60 ming AQSh dollaridan sotilmayotgan Nyu-xolland xaydov traktorlari 125 ming AQSh dollaridan sotildi.

Agarki, O‘zbekistonda maxalliylashtirish arzonlashish o‘rniga qimmatlashsa, kimga kerak? Bu ahvolda qanday qilib qishloq xo‘jaligi rivojlanadi, fermer yoki klaster oyoqqa turadi?

Fermer bechoralar chet ega chiqish, u yerdan texnika olib kelishga kuchi etmaydi. Lekin klasterlar olib kelayapti, chunki chet elda O‘zbekistondan sezilarli darajada arzon narxlarga olayaptilar.

N. Otajonov buni ham yo‘lini o‘ylab topdi. Erkin valyuta taqchilligi bo‘layotganligi sababli, chet eldan keltiriladigan har bir texnika uchun Bosh vazir maslahatchisi sifatida undan so‘raladigan tizimni yo‘lga qo‘ydi va banklarga ko‘rsatma yubordi. Endi Otajonvni ruxsatisiz chet eldan texnika ham olib kirish mumkin emas, chunki hamma qimmat bo‘lsada Otajonovni texnikasini olishga majbur.

Bugun N. Otajonov tomonidan “O‘zagrotexsanoatxolding” kompaniyasi korxonalarida nomiga ishlab chiqarilayotgan, narxi 1,5-2 barobar qimmat texnikalarni olishga majburlashni yangidan-yangi yo‘llari o‘ylanmoqda.

Prezident qo‘shni davlatlarga rasmiy tashriflari davomida, O‘zbekiston qishloq xo‘djalik texnikalarini xarid qilish bo‘yicha turli bitimlar tuzib kelmoqda. Lekin qo‘shnilarimiz ham ahmoq emasku, Germaniya, Turkiyada, Italiyada, Rossiyada va boshqa davlatlarda yarim narxiga turgan texnikani nima uchun O‘zbekistondan 2 barobar qimmatga olishi kerak?! Bechora Prezident eksport oshsin deb, barcha bilan muzokoralar o‘tkazib yursayu, N.Otajonovga o‘xshaganlar “ot o‘yinini” to‘xtatmasa, qandaq eksport bo‘lishi mumkin?

Xamma biladi N. Otajonov tashqi ko‘rinishdan o‘zicha iymonli, nomozxon odam, lekin qilayotgan ishlaridan shayton ham uyalib qolayotgan bo‘lsa ajab emas.

O‘zbekiston bu kabi odamlarni “buyuk” xizmatlari soyasida na rivojlanadi, na bu sohaga investor keladi, na qishloq xo‘jaligida yordam beradi.

Alvido, O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mashinasozligi. Peshonang bunchalar sho‘r bo‘lmasa!

Muhtaram Prezident! Siyosatingizga qo‘llab-quvvatlayotgan “ishonchli” rahbarlaringizni bilib qo‘ying”. Maqola tugadi. [1].

1. O’zbekistonliklarning ta’lim, tibbiyot, bank tizimi, sud tizimi, IIV, DXX va boshqa sohalardagi korruptsion sxemalardan ko’proq xabarlari bor. Lekin, qishloq xo’jaligi mashinasozligidagi korruptsion sxemadan mening va ko’pchilik vatandoshlarning xabardorligi judayam kam. Chunki, bu sohaga asosan fermerlarning, hokimlarning ishlari tushadi, aksariyat ko’pchilikning ishi tushmaydi. Biroq, bu sohaning mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy rivojlanishida o’rni juda katta. Ayniqsa, majburiy mehnatni keskin kamaytirishda.

2. O’zbekiston hokimiyati mamlakatda korruptsiyaga qarshi kurashuvchi bironta inson huquqi tashkilotining paydo bo’lishiga yo’l ochib bermayabdi. Korruptsiyaga qarshi kurashuvchi xalqaro Transparency International tashkilotining Qirg’iziston, Qozog’istonda bo’limi ochilgan, lekin O’zbekistonda bo’limi ochilgan emas. (Tojikiston va Turkmanistonda bo’limi ochilgan emas). Bunga albatta, shu mamlakatlarning yuqori doiradagi amaldorlari, birinchi navbatda prezident mas’uldir. O’zbekistonda- mamlakat prezidenti Shavkat Mirziyoyev.

3. Korruptsiyaga qarshi kurashning eng samarali yo’li erkin, demokratik saylovlardir.

4. Lekin, O’zbekistonda davlat mulki hukmron.

5. Mamlakatda diktator Islom Karimov davridagiday so’z erkinligiga, ommaviy axborot vositalari erkinligiga, erkin internetga, muxolifatga yo’l yo’q.

Baquvvat o’rta sinf, kuchli fuqaroviy jamiyat shakllanishi uchun, iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik yo’q.

Bunday sharoitda mamlakatda erkin, demokratik saylovlar mutlaqo o’tkazib bo’lmaydi.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

1-noyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Paxtasining yarmini 30 yil oldin mashinada tergan O‘zbekiston nega quruq qo‘l bilan qoldi? 29.10.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30242463.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

Ayrim paytlar men prezident Shavkat Mirziyoyevning olib borayotgan siyosatini kuzatib hayron qolaman, ajablanamanda, nima bo’layabdi o’zi, nahotki shunday bo’lsa?-deb o’zimga savol beraman.

Siz ham Ozodlikdan qisqa xabarni o’qib, eshitib ko’ring. [1].

Ozodlikning qisqa xabari:

“Buxanka” non narxi yana ko’tarildi.

So’nggi uch hafta mobaynida O’zbekistonda “buxanka” non narxi ikki marta oshdi.

Kun.uz nashri shu kunda ko’plab joylarda “buxanka” narxi 100-200 so’mga oshgani, ba’zi do’konlarda 1600 so’mdan, bozorlarda esa 1700 so’mdan sotilayotganini yozadi.

O’zbekistonda 15 oktyabrdan “buxanka” narxi ko’tarilib, 1300-1500 so’mdan sotila boshlagani haqida Ozodlik avval xabar qilgandi. Bungacha mazkur non 1100 so’mdan sotilgan.

2018 yil sentyabrigacha esa bu non 600-650 so’mdan sotilgan edi”. Qisqa xabar tugadi. [1].

1. Nega bir yildan ko’p vaqt davomida nonning narxi 2 baravardan ko’p oshdi? Hammaga ma’lumki, bozor munosobatlari hukmron bo’lgan mamlakatda nonning narxini bozor belgilaydi. Vatandoshlar nonning narxi ko’tarilib ketganini o’zaro muhokama qiladilar. Biroq, O’zbekistonda unday emas. Nonning narxi nega ko’tarilib ketdi? Bu savolga javob olish osonmas. O’zbekistonda davlat mulkchiligi hukmron ekanligini hisobga olsak,savolga javob ancha oydinlashadi. Prezident Shavkat Mirziyoyev davlat xarajatlari ko’payib ketganligini, daromad esa kamayib qolganligini juda yaxshi biladi.

2. Prezident Shavkat Mirziyoyev boshqaruvi davridagi keyingi 3 yil davomida o’zbek so’mi qadrsizlanmoqda,( 1 AQSH dollari 8100 so’mdan 9400 so’mdan ko’proqqa oshdi), gaz, benzin, svet, kommunal hizmatlar to’lovlari tinmay oshib bormoqda.

Mamlakat investitsiya jozibardorligi juda past, chunki korruptsiya ko’rsatkichi juda past.

Korruptsiyaga qarshi kurashda quyidagilar hisobga olinmayabdi.

3. Korruptsiyaga qarshi kurashda quyidagi 2 holatni hisobga olish kerak:

Mamlakatda davlat mulki emas, xususiy mulk ko’proq, ustun bo’lishi kerak.

Lekin, O’zbekistonda davlat mulki hukmron. Davlat mulki hukmron bo’lgan jamiyatda inson huquqlari va erkinliklari hurmat qilinmaydi.

Korruptsiyaga qarshi kurashning eng samarali yo’li erkin, demokratik saylovlardir.

4. Mamlakatda diktator Islom Karimov davridagiday so’z erkinligiga, ommaviy axborot vositalari erkinligiga, erkin internetga, muxolifatga yo’l yo’q.

Baquvvat o’rta sinf, kuchli fuqaroviy jamiyat shakllanishi uchun, iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik yo’q.

Bunday sharoitda mamlakatda erkin, demokratik saylovlar mutlaqo o’tkazib bo’lmaydi.

5. O’zbekistonda davlat mulkchiligi hukmron. Korruptsiya gullab yashnayabdi. Iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi, siyosiy erkinlik ko’rsatkichi, korruptsiya ko’rsatkichi juda past va buning oqibatida O’zbekiston iqtisodi o’ta qoloq.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

8-noyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. “Буханка” нон нархи яна кўтарилди. 05.11.2019. (https://www.ozodlik.org/a/30253609.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197

O’zbekistonda prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan mamlakatda nepotizm va korruptsiyaning gullab yashnayotayotganligi bo’yicha ko’plab dalillar,faktlar mavjud. Quyida shulardan bittasi: [1].

Ozodlikdan qisqa xabar:

“Stiven Sigal Mirziyoyevning kuyovini yangi lavozim bilan tabrikladi,

Taniqli aktyor va jang san’ati ustasi Stiven Sigal O‘zbekiston Prezidentining kuyovi Otabek Umarovni yangi lavozim bilan tabrikladi.

“Do‘stim Otabek Umarov O‘zbekiston MMA federatsiyasining rahbari etib tayinlandi. Tabriklayman, og‘ayni!” deb yozdi Sigal o‘zining Instagramdagi sahifasida.

Prezidentning kichik kuyovi Otabek Umarov O‘zbekistonda yangi ochilgan MMA assotsiatsiyasi prezidenti etib tayinlangani to‘g‘risida Ozodlik xabar qilgan edi.

Otabek Umarov Instagram tarmog‘idagi sahifasida bu tashkilotning ochilishiyu unga o‘zining prezident etib saylanishida – prezident Shavkat Mirziyoyev “beqiyos ko‘mak” berganini alohida urg‘ulagan.

8 noyabr kuni Aralash jang san’atlari – MMA assotsiatsiyasi va uning prezidenti Otabek Umarovning taqdimoti Buka GYM sport markazida bo‘ldi.

Taqdimotga O‘zbekiston tarixida ilk bor – 23 noyabr kuni Toshkentda bo‘ladigan MMA GFC-20 turnirida qatnashadigan sportchilar va ularni tayyorlayotgan ustalar yig‘ildi.

Otabek Umarov tadbir haqida Instagram tarmog‘idagi sahifasida xabar qoldirdi.

Stiven Sigalning postidan u Otabek Umarovning taniqli do‘stlaridan yana biri ekanligi ma’lum bo‘ldi.

Umarovning do‘stlari orasida Dubay valiahd shahzodasi Hamdam bin Muhammad al-Maktum ham bor.

1 noyabr kuni Otabek Umarov bojasi Oybek Tursunov bilan birga Hamdam bin Muhammad al-Maktumga ziyofat bergan, oldinroq 36 yoshli valiahd shahzoda o‘z lochinlari bilan Navoiy viloyatida yo‘rg‘a tuvaloqlarni ovlagan edi.

Otabek Umarovning yana bir do‘sti rossiyalik bloger Guseyn Gasanovdir.U 15 sentabr kuni Toshkentdagi Central park’da o‘zbekistonlik muxlislari bilan uchrashdi

Guseyn Gasanov O‘zbekistonga safari davomida Samarqand va Qo‘qonda ham bo‘lgan. U mamlakat prezidentining kuyovi Otabek Umarov taklifiga ko‘ra kelgani xabar qilingan. Jumladan, bloger ijtimoiy tarmoqdagi sahifasiga O.Umarov bilan birga tushgan suratini joylagan.

Xabarlarga qaraganda, Otabek Umarovning nufuzi kundan kunga ortib bormoqda. Yaqinda u terimchi ayolni haqoratlagan fermerni jazolagani to‘g‘risida ham Ozodlik xabar qilgan edi.

Otabek Umarov O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning kenja kuyovi, Prezident xavfsizlik xizmati rahbari birinchi o‘rinbosari, Triatlon federatsiyasi raisi, O‘zbekiston MMA federatsiyasi raisidir”. Qisqa xabar tugadi. [1].

1. Menda bu xabardan tanishganimdan keyin shunday savol paydo bo’ldi. MMA prezidenti kim bo’lishi mumkin? Qanday mezonlar bo’yicha tayinlanadi? Nomzodning qobiliyati, professianalizmi, tajribasi, erishgan yutuqlari hisobga olinadimi? Men Google orqali Otabek Umarovning Shavkat Mirziyoyev prezident bo’lguniga qadar qayerda, qanday lavozimlarda ishlagani haqida ma’lumot topa olmadim. Faqat, Otabek Umarov. Horse trainer, ot murabbiysi degan ma’lumot topdim.

2. Hozirgi kunda Otabek Umarov 3 lavozimda faoliyat olib borayabdi: Prezident xavfsizlik xizmati rahbari birinchi o‘rinbosari, Triatlon federatsiyasi raisi, O‘zbekiston MMA federatsiyasi raisidir. Demak, u 3 joydan maosh oladi.

Nega endi, bir kishi 3 mas’ul lavozimni egallashi zarur bo’lib qoldi?

3. O’zbekistonda vazirlar, viloyat, tuman hokimlari va boshqa amaldorlar prezident Shavkat Mirziyoyevdan o’rnak olib nepotizmga berilib ketsa, mamlakatning kelajagi nima bo’ladi?! Iqtisodiy, ijtimoiy, ma’naviy rivojlanishi nima bo’ladi?

4. O’zbekistonda diktator Islom Karimovning 27 yillik boshqaruvida nepotizm,korruptsiya, zo’ravonlik, inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilmaslik gullab yashnadi. Oqibatda, mamlakat iqtisodi o’ta qoloq, millionlab O’zbekistonliklar Rossiya, Qozog’iston, Janubiy Korea, Turkiya va boshqa mamlakatlarga ish ishlab chiqib ketishga majbur bo’lgandilar, hozirgi kunda ham ish ishlab chiqib ketishga majbur bo’lmoqdalar.

5. Marhum diktator Islom Karimovning katta qizi Gulnora Karimova BMT ga elchi, kenja qizi Lola Karimova-Tillayeva UNESCO ga elchi qilib tayinlangan edi. Gulnora Karimova ham, Lola Karimova- Tillayeva ham xalqning milliardlab (AQSH dollarida) pullarini, boyligini o’marishgan edi. Birgina Gulnora Karimovaning o’zi O’zbekiston hokimiyatining yoyinlagan ma’lumoti bo’yicha korruptsiya yo’li bilan 15 milliard AQSH dollarida o’margan.

Gulnora Karimova o’margan summaning 5 milliard AQSH dollariga 10 million noutbuk sotib olish mumkin. Bir noutbukni 500 AQSH deb olsak, 1 million AQSH dollariga 2 000 ta noutbuk sotib olish mumkin. 1 milliard AQSH dollariga 2 millionta noutbuk sotib olish mumkin. 5 milliard AQSH dollariga 10 millionta noutbuk sotib olish mumkin. 10 million noutbukni 10 million oilaga tarqatsangiz, xar bir oilada 5 kishi bo’lishini hisobga olsak 50 million kishi noutbukdan foydalangan bo’lardi. O’zbekiston aholisi esa 33,7 milliondan oshdi.

Gulnora Karimova o’margan summaning yana 5 milliardini internet tezligini, hizmat sifatini oshirish uchun, yana 5 milliardini internetni arzonlashtirish uchun ishlatilganda O’zbekiston internetdan foydalanuvchilar soni bo’yicha bugungiday 52 foiz emas, kamida rivojlangan mamlakatlarday 90 foizgan oshgan bo’lardi. Mamlakatda internetdan foydalanuvchilar qamrovi (internet penetration ), internet xizmati rivojlangan mamlakatlarday bo’lsa, internetning ta’lim, tibbiyot, fan, sanoat, qishloq xo’jaligi sohalarining rivojlanishiga keskin ijobiy ta’sir ko’rsatadi degan fikrni hech kim inkor etmasa kerak.

6. Zero, hozirgi Shavkat Mirziytoyev prezidentligi davrida ham mamlakat investitsiya jozibardorligi juda past, chunki korruptsiya ko’rsatkichi juda past.

Korruptsiyaga qarshi kurashda quyidagilar hisobga olinmayabdi.

7. Korruptsiyaga qarshi kurashda quyidagi 2 holatni hisobga olish kerak:

Mamlakatda davlat mulki emas, xususiy mulk ko’proq, ustun bo’lishi kerak.

Lekin, O’zbekistonda davlat mulki hukmron. Davlat mulki hukmron bo’lgan jamiyatda inson huquqlari va erkinliklari hurmat qilinmaydi.

Korruptsiyaga qarshi kurashning eng samarali yo’li erkin, demokratik saylovlardir.

8. Mamlakatda diktator Islom Karimov davridagiday so’z erkinligiga, ommaviy axborot vositalari erkinligiga, erkin internetga, muxolifatga yo’l yo’q.

Baquvvat o’rta sinf, kuchli fuqaroviy jamiyat shakllanishi uchun, iqtisodiy erkinlik, siyosiy erkinlik yo’q.

Bunday sharoitda mamlakatda erkin, demokratik saylovlar mutlaqo o’tkazib bo’lmaydi.

9. Yana ta’kidlab o’tishni lozim topdim, O’zbekistonda davlat mulkchiligi hukmron. Korruptsiya gullab yashnayabdi. Iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi, siyosiy erkinlik ko’rsatkichi, korruptsiya ko’rsatkichi juda past va buning oqibatida O’zbekiston iqtisodi o’ta qoloq.

Zero, O’zbekistonning iqtisodiy erkinlik ko’rsatkichi 152-o’rinda bo’lgan paytda 51.5 ballga teng edi, 2019-yilda esa 140-o’rindalagida 53.3 ballga teng.[2].

Umuman olganda O’zbekiston yomonlarning eng yomonlari bo’lgan 13 mamlakat qatorida.[4].

O’zbekistonning AJB YAIMsi ($1,560) dunyoning o’rtacha AJB YAIMsidan ($11,673) qariyb 7 baravardan ko’proq kam (7,48). [6,7].

O’zbekistonning AJB SOPsi ($7,810) dunyoning o’rtacha AJB SOPsidan ($18,961) 2 baravardan ko’proq kam (2,43). [6,7].

Abdujalil Boymatov

O’zbekiston Inson Huquqlari Jamiyati vitse prezidenti

15-noyabr, 2019-yil

Dublin, Irlandiya.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Stiven Sigal Mirziyoyevning kuyovini yangi lavozim bilan tabrikladi, 12.11.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30266618.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197

Toshkent shahar hokimi, senator Jahongir Ortiqxo’jayev bilan kun.uz jurnalistlari o’rtasida mojaro bo’lib o’tdi. Bu mojaro prezident Shavkat Mirziyoyevning avtoritar rejimi mamlakatda so’z erkinligi, inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilmasligini, majburiy mehnatni davom ettirishini, korruptsiyani gullab yashnatishini ko’rsatadi. [1,2,3].

Ozodlikdan iqtibos: [2]. “Ortiqxo‘jayev bilan yarashgani uchun Kun.uzdan ikki jurnalisti ketdi

ноябр 19, 2019

Toshkent shahar hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayev bilan mojaro ortidan Kun.uz saytining ikki jurnalisti ishdan bo‘shaganini e’lon qildi.

Bahodir Ahmedov va Zafarbek Solijonovlar ijtimoiy tarmoqda qoldirgan o‘z postlarida Ortiqxo‘jayevga murojaat qilarkan: “Men itning bolasi emasman va poslednyaya tvar ham emasman” deb yozdi.

18 noyabr kuni Kun.uz tahririyati Toshkent shahar hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayev bilan murosaga kelgani va tarmoqlarga chiqarilgan audioyozuv bo‘yicha mojaro yopilganini xabar qildi.

“Kun qahramonlari”

Kun.uz tahririyatida ishlab kelgan ikki jurnalist – Bahodir Ahmedov va Zafarbek Solijonovlar 18 noyabr kuni o‘z ixtiyori bilan ishdan ketganini ma’lum qildi.

Har ikki jurnalist, ishdan bo‘shashiga Toshkent hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayev bilan mojaro sabab bo‘lgani, mojaro ortidan tahririyat og‘ir ahvolga tushganini ta’kidladi.

“Bugun biz yutqazmadik. Bugun endi uyg‘onayotgan so‘z erkinligi, matbuot yutqazdi. Jahongir aka, sizga aytaman, o‘shanda ham qarshi borganman – men itning bolasimasman, posledniy tvar xam emasman. Siz yutganingizni emas, davlat imijiga putur yetkazganingizni o‘ylang. Men rizqimni topishimga ishonaman! Sizlardan iltimos – jurnalistlarning huquqlari himoyalanmagan, kuchsiz matbuot davrida Kun.uz ni ayblamang!” deb yozdi Bahodir Ahmedov, jumladan.

Zafarbek Solijonov, hamkasblari va jamoatchilikdan, Kun.uz tahririyati ahvolini tushunish, uni ayblamaslikka chaqirdi:

“Jahongir aka, Ortiqxo‘jayevga esa o‘sha gapni yana qaytaraman. Men itning bolasi emasman va poslednyaya tvar ham emasman. Men jurnalistlik bilan shug‘ullangan yuristman. Shunchaki, bu davlatda qonun ishlashini xohlagandim xolos. G‘ururim esa otamdan meros. U hammasidan ustun. Uni toptashga haqqingiz yo‘q. Lekin bir narsani tushuning. Bu jangda hech kim yutmadi. Ayniqsa siz”, deb yozdi Zafarbek Solijonov.

Kun.uz sayti tahririyati o‘z jurnalistlarining ishdan ketishi haqida hozircha biror izoh bermadi.

Oshkora tahdid

16 noyabr kuni tarmoqqa chiqarilgan va Jahongir Ortiqxo‘jayev ovozi, deb iddao qilinayotgan audioyozuvda, ovoz egasi ko‘cha tilida jurnalistlarni geyga chiqarish va sazoyi qilishi bilan tahdid qiladi:

“Oni kto voobshche? (O‘zi ular kim?) Oni tvari poslednie! (Ular eng past mahluqlar!) Onaning bolasimi bular yo itning bolasimi?! Prinsip yo‘q, iflos, bedolaga! (qashshoq)”.

“Ya za shest sekund vas posaju v odno taksi s geem, i vsyo! (Men olti sekundda sizlarni gey bilan bitta taksiga o‘tqazaman va tamom!) Fotografiruyut i vas ob’yavlyayut geem (Sizni foto olib, gey deb e’lon qilishadi)”.

“Yoqadimi rahbarimizga, yoqmaydimi meni o‘zimning ham xarakterim bor. Ya mogu eto delat. Shest sekund mogu sdelat. Organizovat mogu. Ili somnevaeshsya? Tushuntiroldimmi?” – deydi ovoz egasi.

So‘ngra ovoz egasi jurnalistlarni jismonan yo‘q qilishini aytadi va bunday taqdirga uchramaslik uchun, jurnalistlarni hokimiyat bilan hamkorlik qilishga undaydi.

Bu audioyozuv tarqatilganidan bir kun o‘tib, Kun.uz nashri, bu tahdidlar shu yilning avgustida uch muxbiri “hokim qabulida bo‘lgan chog‘da yangragan”ini ma’lum qildi.

Aytilishicha, “tahririyat hokim bilan uchrashuv vaqtidagi (o‘z) audioyozuvini Vahobov va Kun.uz o‘rtasidagi nizoli vaziyat qasd olishga aylanib ketmasligi hamda shahar hokimining obro‘-e’tiboriga putur yetkazmaslik uchun ommaga oshkor qilish fikridan voz kechgan”.

“16 noyabr kuni ijtimoiy tarmoqlarda shu voqeaga oid audioyozuv tarqalishiga esa tahririyatning aloqasi yo‘q”.

“Yarash oshi”

Ammo, oradan yana bir kun o‘tib – 18 noyabr kuni – tahririyat o‘z jamoasi shahar hokimi bilan uchrashgani, tushunmovchilikka barham berilganini xabar qildi.

“Sayt tahririyati hokimning ushbu vaziyat yuzasidan bildirgan mulohazalarini qoniqarli deb topadi. Hamkasblar, boshqa nashrlarning jurnalistlari va blogerlarga shunday pallada faol qo‘llab-quvvatlaganliklari uchun minnatdorchilik bildiramiz. Shu bilan birgalikda, ulardan bu masalani ortiq muhokama qilmaslikni so‘raymiz, zero faqat ikki tarafgagina tegishli bu nizo turli siyosiy kuchlar va shaxslar tomonidan tor manfaatlar yo‘lida qurol sifatida foydalanilishini xohlamaymiz”, deyiladi tahririyat nomidan e’lon qilingan maqolada.

Masala yechildimi?

18 noyabr kuni O‘zbekiston prezidenti huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi ham Toshkent shahar hokimi J.Ortiqxo‘jayev bilan bog‘liq “vaziyat o‘z yechimini topdi”, deb bayonot berdi.

Agentlik bayonotida bu nizoning paydo bo‘lishi mamlakatda “jamoatchilik nazoratining kuchi tobora ortayotgani, jamiyatda demokartik o‘sishning shakllanayotgani, OAVning bosqichma-bosqich “to‘rtinchi hokimiyat”ga aylanayotgani, respublikamizning ochiqlik sari dadil odimlayotganidan dalolat”, deb baholandi.

AOKAning bu bayonotidan ikki kun oldin, 17 noyabrda Bosh prokuratura tarqalgan audioyozuv yuzasidan surishtiruv boshlanganini ma’lum qilgan.

“J.Ortiqxo‘jayevga mansubligi ta’kidlanib tarqatilgan audioyozuvlarning haqqoniyligi, qachon, qaerda va qanday holatlarda yuz berganligi hamda boshqa holatlar o‘rganilmoqda. O‘rganish natijalari har tomonlama qonun doirasida ko‘rib chiqilib, ular yuzasidan qo‘shimcha bayonot beriladi”, deyildi 17 noyabr kuni e’lon qilingan bayonotda.

Ozodlikdan maqola: [3]. “ Kun.uz audio matnini e’lon qildi. Ortiqxo‘jayev majburiy mehnatni qadriyat hisoblashi ma’lum bo‘ldi (VIDEO)

ноябр 19, 2019

“Bizning davrimizda bitta narsaga ishonardik, hamma ergashardi, ishonardi. Bitta ish bo‘lardi, yo‘l qurilgan, Farg‘ona kanali qurilgan, katta-katta ishlar bo‘lgan. Majburiy mehnat, hashar. Bu qadriyatimiz-ku bizning. Ota-onamizga xizmatniyam ertaga majburiyat deydi bular”.

Bu fikrni Toshkent shahar hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayev 15 avgust kuni Kun.uz sayti muxbirlari bilan shahar hokimligi binosida o‘tkazgan uchrashuvda bildirgani 19 noyabr kuni ma’lum bo‘ldi.

Shu kuni Kun.uz 15 avgust kungi uchrashuvdan yozib olingan audio matnini e’lon qildi.

Saytga ko‘ra, keyingi kunlarda jamoatchilik keng muhokama qilayotgan audio avgustdagi uchrashuvda yozib olingan audiodan “yulib olingan” va “birlashtirilgan”.parchalardir.

Kun.uz tahririyat “xolislik nuqtai nazaridan hokim bilan o‘sha uchrashuv haqida nisbatan to‘liq kartina hosil bo‘lishi uchun audioyozuvni nisbatan to‘liq holda” keltirgan va unda Jahongir Ortiqxo‘jayevning milliy qadriyatlarga oid fikrlari bor, Quyida Toshkent shahar hokimining milliy qadriyatlarga doir fikrlari bilan tanishingiz mumkin. Imlo va tinish belgilari Kun.uzniki:

“Qadriyatni yo‘qotdik-ku. Qadriyatni yo‘qotdik-ku? Ota-onamizga xizmatniyam ertaga majburiyat deydi. Qani endi hashar? Qani? Itam dumi bilan tozalab o‘tiradi eshigini tegini. Endi ko‘chasi tugul, uyining oldini tozalata olmayapmiz-ku bolam?

Qadriyatimizni yo‘qotdik-ku! Kim qildi buni? Siz qildingiz. U yerga borib mikrofon tutadi, majburiy mehnat deb, bu maktabga boradi…

O‘zimizning maktabimizda qorni o‘zimiz kurardik-ku, partani kraskalardik, eshikni kraskalardik, qabristonni tozalardik. Qani bular? Kim qildi buni? O‘zimizning ichimizdagi o‘zbek, itning bollari qildi. Qadriyatni bilmagan.

Ertaga, aytyapman-ku, xuddi Amerikaga o‘xshab, Angliyaga o‘xshab «dada, meni urishmang, haqqingiz yo‘q» deydi. Qiladi shu ketishda bo‘lsa…

Dinda yozib qo‘yilgan, birovning qayg‘usining ustidan pul ishlash, foyda topish haqida nima deyilgan… Mana, siz bilasiz, to‘g‘rimi, bu ma’naviyat…

Yo‘q bu narsa yo‘q. Xudo ko‘rsatmasin, ertaga dushman kelsa.. xalq bilan hukumatni ayirib qo‘ydi…”. Maqola tugadi. [3].

1. Avvaldan men shuni ta’kidlab o’tishni lozim topdimki, Toshkent shahar hokimi, senator Jahongir Ortiqxo’jayev bilan kun.uz jurnalistlari o’rtasidagi majoro Turon 24, Minbar.uz, togri.uz veb saytlarining yopilishi, jurnalist, blogger Nafosat Ollohshukurovaning dastlab 10 sutkaga soxta ayblar bilan qamalishi, keyin soppa sog’ jurnalistni soxta ruhiy kasal tashxisi qo’yilib ruhiy shifoxonaga joylashtirilishi, jurnalist Davlatnazar Ro’zmetovning o’limidan keyin ro’y berdi.

2. kun.uz jurnalistlarining Toshkent shahar hokimi, senator Jahongir Ortiqxo’jayev bilan suhbati, to’g’rirog’i hokimning jurnalistlarga tahdidi ayrim joylari kesilganligi ma’lum bo’lgach, menda bu maqolani chop qilishda ikkilanish paydo bo’ldi. Biroq, kun.uz jurnalistlari suhbatning kesilgan joyi bo’yicha izoh, tushuntirish, aniqlik kiritishgach men maqolani chop qilishga qaror qildim. Bu aniqlik shundan iboratki, kun.uz jurnalistlarining hokim bilan mojarosi bir quruvchiga hokimlik tomonidan 800 000 000 so’m ( 100.000 AQSH dollari) pulning to’lanmay kelayotganidan boshlangan. Kun.uz jurnalistlari quruvchiga pul to’lanmayotganligini maqola va video shaklida yoyinlashgan. Jurnalistlarga Olmazor tuman hokimining qurilish masalalari bo’yicha o’rinbosari Abdurasul Vahobov tasvirga olish jarayonida tashlangan, hujum qilgan. Maqola va video yoyinlangandan keyin Jahongir Ortiqxo’jayev ularni murosaga keltirish uchun o’zining kun.uz jurnalistlari bilan jamoatchilikka mashhur bo’lib ketgan “suhbatini” uyushtirgan.

3. Taniqli jurnalist Sharof Ubaydullayev Ozodlik muxbiri Sarvar Usmon bilan “Ozod nazar” ruknidagi suhbatida Toshkent shahar hokimi,senator Jahongir Ortiqxo’jayevning shaharda misli ko’rilmagan qurilish ishlarini, obodonchilik ishlarini, jumladanToshkent city kabi ulkan qurilishlarni amalga oshirayotganligini ta’kidlaydi. Biroq, taniqli jurnalist hokimning viloyatdan kelgan ishchilarni 12 soatdan, shanba,yakshanba kunlari ham dam oldirmasdan ishlatayotganligi ( O’zbekiston mehnat kodeksiga ko’ra haftada ish soati 40 soatdan oshmasligi kerak), hokimga nisbatan korruptsiya ishlari bo’yicha iddaolar haqida lom mim demaydi. Jahongir Ortiqxo’jayeb bilan uyi buzilganlar o’rtasida ham yangi qurilgan uylarning sifatsizligi, kredit summalarining banklar tomonidan birdaniga keskin, o’zboshimchalik bilan oshirib yuborilgani haqida ham lom lim demaydi.

4. Shu paytgacha Toshkent cityning investorlari kim, Toshkent city qanchaga tushadi, qaysi banklar moliyalashtiryabdi, qaysi qarzlar, kreditlar hisobiga qurilyabdi? Citylar davlatga, xalqqa qanchalik foyda keltiradi? Bu kabi savollar ochiq qolmoqda.

5. Jahongir Ortiqxo’jayev va kun.uz jurnalistlari o’rtasida bo’lib o’tgan majoro, to’g’rirog’i Toshkent shahar hokimi, senatorning jurnalistlarni haqoratlashi, gey qilish, o’lim bilan tahdid qilishi, prezident Shavkat Mirziyoyev avtoritar rejimining kuchsiz fuqaroviy jamiyatga mamlakatda so’z erkinligiga, ommaviy axborot vositalari erkinligiga yo’l berilmasligiga, majburiy mehnatga barham berilmasligiga, inson huquqlari va erkinliklari hurmat qilinmasligi davom etajagini ko’rsatadi. Shahar hokimi, senator Jahongir Ortiqxo’jayib iste’foga ketmaydi, prokuratura tomonidan surishtirish ishlari oxiriga yetmaydi, ish jinoiy yoki ma’muriy sudga oshirilmaydi?!

6. Hozirgi Shavkat Mirziyoyev prezidentligi davrida mamlakat investitsiya jozibardorligi juda past, chunki korruptsiya ko’rsatkichi juda past.